Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Pleszewie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Pleszew, dnia 10 grudnia 2024 r.

Sąd Rejonowy w Pleszewie I Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący: sędzia Anna Zielińska

Protokolant: Aneta Biskup

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 27 listopada 2024 r. w Pleszewie

sprawy z powództwa M. Ł. (1)

przeciwko M. Ł. (2)

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanego M. Ł. (2) na rzecz powódki M. Ł. (1) kwotę 46.000,00 zł (czterdzieści sześć tysięcy złotych 00/100) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie obliczanymi od dnia 31 marca 2021 r. do dnia zapłaty,

2.  w pozostałym zakresie powództwo oddala,

3.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Pleszewie na rzecz adwokat M. K. (1) kwotę 3.600,00 zł (trzy tysiące sześćset złotych 00/100) powiększoną o kwotę podatku od towarów i usług tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce M. Ł. (1) z urzędu,

4.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Pleszewie na rzecz adwokata L. K. kwotę 3.600,00 zł (trzy tysiące sześćset złotych 00/100) powiększoną o kwotę podatku od towarów i usług tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanemu M. Ł. (2) z urzędu,

5.  nie obciąża stron pozostałymi kosztami postępowania.

Anna Zielińska

Sygn. akt: I C 351/24

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym w dniu 31 marca 2021 r. do Sądu Okręgowego w Kaliszu powódka M. Ł. (1) wniosła o zasądzenie od pozwanego M. Ł. (2)

1.  kwoty 95.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty, tytułem nakładów z majątku wspólnego stron na majątek osobisty pozwanego,

2.  kwoty 48.500,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty, tytułem nakładów z majątku osobistego powódki na majątek osobisty pozwanego,

a ponadto o zasądzenie na rzecz adw. M. K. (1) kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu według norm przepisanych, które nie zostały uiszczone w całości ani w części.

W uzasadnieniu wskazała, że strony zawarły związek małżeński dnia 2 sierpnia 2014 r. Wyrokiem Sądu Okręgowego w Kaliszu z dnia 14 stycznia 2020 r. sygn. akt: I C 1284/20 małżeństwo zostało rozwiązane przez rozwód. Wówczas też wygasła pomiędzy stroanmi wspólność majątkowa małżeńska, ponieważ strony nie zawierały wcześniej umów majątkowych małżeńskich.

W czasie trwania małżeństwa strony wspólnie wybudowały dom jednorodzinny, w którym do czasu rozwodu wspólnie zamieszkiwały. Budynek został posadowiony na nieruchomości, którą tytułem darowizny otrzymał pozwany od swojego ojca w czasie trwania małżeństwa. Nieruchomość nie weszła w skład majątku wspólnego i stanowi majątek osobisty pozwanego. Na budowę i wykończenie domu oraz zagospodarowanie działki została przeznaczona kwota 190.000,00 zł z majątku wspólnego stron oraz kwota 48.500,00 zł z majątku osobistego powódki. Odnosząc się do nakładów poniesionych przez powódkę ze swojego majątku osobistego na majątek osobisty pozwanego wskazać należy, iż posiadała ona majątek osobisty w postaci 35.000,00 zł. Kwota ta pochodziła z ubezpieczenia na życie ojca powódki oraz wypłaty środków z jego subkonta w ZUS. Zostały przekazane M. Ł. (1) przez jej matkę do majątku osobistego. Środki te zostały w całości przeznaczone na pokrycie kosztów budowy domu pozwanego. Ponadto M. Ł. (1) otrzymała od swojej matki trzy darowizny w łącznej wysokości 13.500,00 zł Środki te matka powódki przekazała wyłącznie córce i weszły one w skład jej majątku osobistego. Pieniądze pochodzące z darowizn zostały również spożytkowane na budowę domu w sposób następujący : 6.000,00 zł przeznaczono na zakup kostki brukowej na taras oraz schody przed domem, 5.000,00 zł przeznaczono na zakup drzwi wewnętrznych, 2.500,00 zł przeznaczono na zakup bramy wjazdowej. Wydatki te stanowią nakłady na nieruchomość.

Powyższe nakłady stanowią w chwili obecnej bezpodstawne wzbogacenie w rozumieniu art. 405 kc. Zostały one poczynione przez powódkę w celu zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych rodziny tworzonej wspólnie z pozwanym. Przez okres trwania małżeństwa przesłanka ta utrzymywała się, jednak w chwili orzeczenia rozwodu podstawa poczynienia nakładu odpadła, a pozwany stał się bezpodstawnie wzbogacony wyżej wymienioną kwotą, ponieważ kwoty jakie powódka przeznaczyła na budowę domu stanowią świadczenia nienależne w rozumieniu art. 410§2 kc. Podsumowując nakłady jakie poczyniła powódka ze swojego majątku osobistego na majątek osobisty pozwanego wynoszą 48.500,00 zł, a pozwany winien M. Ł. (1) tę kwotę zwrócić.

Powódka w tym postępowaniu jest zwolniona od kosztów sądowych i korzysta z pomocy prawnej z urzędu (k. 8, 230v).

Pozwany w piśmie procesowym z dnia 25 sierpnia 2021 r. zaprzeczył by powódka dokonywała nakładów z majątku osobistego własnego na majątek osobisty pozwanego. Przyznał, że matka powódki podarowała na budowę domu kwotę 10.000,00 zł, ale była to darowizna na rzecz obojga małżonków.

Pozwany w tym postępowaniu korzysta z pomocy prawnej udzielonej z urzędu (k. 55).

Postanowieniem z dnia 8 kwietnia 2024 r. Sąd Okręgowy w Kaliszu w pkt 1 stwierdził swoją niewłaściwość w zakresie rozliczenia nakładów z majątku wspólnego stron na majątek osobisty pozwanego M. Ł. (2) i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu w Pleszewie jako właściwemu rzeczowo i miejscowo do jej rozpoznania i rozstrzygnięcia w trybie postępowania nieprocesowego, w pkt 2 stwierdził swoją niewłaściwość w zakresie rozliczenia nakładów z majątku osobistego M. Ł. (1) na majątek osobisty pozwanego M. Ł. (2) i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu w Pleszewie jako właściwemu rzeczowo i miejscowo do jej rozpoznania i rozstrzygnięcia w trybie postępowania procesowego.

Sprawa opisana w pkt 2 postanowienia została zarejestrowana w Sądzie Rejonowym w Pleszewie pod sygn. akt I C 351/24.

Przed Sądem Rejonowym w Pleszewie powódka podtrzymała swoje żądania w zakresie zapłaty kwoty 48.500,00 zł. Pozwany wniósł o oddalenie powództwa. pełnomocnicy stron wnieśli ponadto o przyznanie kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu według norm przepisanych, które nie zostały uiszczone w całości ani w części

Sąd ustalił następujące fakty:

Powódka M. Ł. (1) i pozwany M. Ł. (2) zawarli związek małżeński dnia 2 sierpnia 2014 r. Wyrokiem Sądu Okręgowego w Kaliszu z dnia 14 stycznia 2020 r. sygn. akt: I C 1284/20 małżeństwo zostało rozwiązane przez rozwód. W czasie trwania małżeństwa panował między nimi ustrój ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej.

(niesporne)

Po ślubie strony zamieszkały u rodziców pozwanego w miejscowości K., z zamiarem budowy własnego domu. W dniu 12 lipca 2016 r. umową darowizny pozwany otrzymał od swojego ojca J. Ł. działkę sąsiadującą z nieruchomością rodziców pozwanego. Pozwany M. Ł. (2) jest zapisanym właścicielem nieruchomości położonej w miejscowości K., gm. G., stanowiącej zabudowaną działkę o nr ewidencyjnym (...) o łącznej powierzchni 0.0762 ha, dla której Sąd Rejonowy w Pleszewie prowadzi księgę wieczystą o numerze (...).

(dowód: niesporne, wydruk treści kw k. 30-36)

Budowa domu rozpoczęła się jeszcze w 2015 r. Małżonkowie na formalności związane w rozpoczęciem budowy mieli pieniądze z prezentów ślubnych. Poza tym pozwany otrzymał od ojca darowizny w postaci środków pieniężnych na budowę domu w wysokości 60.000,00 zł. Budowa była prowadzona systemem gospodarczym. Przy ociepleniu budynku pomagał brat powódki wraz z ich wujkiem. Małżonkowie Ł. wprowadzili się przed świętami Bożego Narodzenia 2017 r. Dom nie był jeszcze w pełni wykończony.

(dowód: zeznania M. K. (2) k. 155-155v, 338-338v, częściowo zeznania J. Ł. k. 155v, 293-293v, zeznania K. K. (1) k. 292v, przesłuchanie powódki k. 338v-339v, częściowo przesłuchanie pozwanego k. 339v)

W dniu 28 kwietnia 2017 r. M. Ł. (1) i M. Ł. (2) zawarli z Bankiem (...) S.A. z siedzibą we W. umowę o kredyt mieszkaniowy nr (...). Na jej podstawie bank udzielił im kredytu mieszkaniowego w wysokości 184.500,00 zł na okres 300 miesięcy. Środki w kwocie 180.00,00 zł zostały zgodnie z umową przeznaczone na budowę domu jednorodzinnego położonego w K., na działce dla której Sąd Rejonowy w Pleszewie prowadzi księgę wieczystą (...). Kredyt był wypłacony w trzech transzach 1. Po podpisaniu umowy w wysokości 49.500,00 zł, 2 3 lipca 2017 r. w wysokości 120.000,00 zł i trzecia 4 listopada 2017 r. w wysokości 16.000,00 zł. Transza 1 została wykorzystana na dach: pokrycie, ocieplenie, obróbki blacharskie i rynny, schody. Transza 2 została wykorzystana na stolarkę zewnętrzną: okna, drzwi, bramę, instalację CO, tynki wewnętrzne, posadzki, podłogi, glazurę, terakotę, roboty malarskie, stolarkę wewnętrzną, biały montaż. Transza 3 została wykorzystania na ocieplenie budynku i elewację.

(dowód: umowa kredytu k. 10-26, 320-335, formularz rozliczeniowy transz k. 27, harmonogram k. 104-135)

Powódka otrzymała od swojej matki M. K. (2) środki na wykończenie domu w łącznej wysokości 46.000,00 zł. Najpierw matka powódki przekazała jej kwotę 35.000,00 zł. Z tych środków został wykończony pokój córki stron, garderoba, łazienka, spiżarnia w kuchni oraz szafa w zabudowie w wiatrołapie. Później otrzymała kolejne darowizny w kwotach po 6.000,00 zł i 5.000,00 zł. Powódka przeznaczyła 11.000 zł na zakup kostki brukowej na taras oraz schody przed domem i zakup drzwi wewnętrznych.

Pieniądze na darowizny pochodziły z ubezpieczenia na życie ojca powódki. Ojciec powódki zmarł na początku 2018 r. W dniu 31 stycznia 2018 r. na rachunek M. K. (2) w Banku (...) w O. wpłynęły środki w wysokości 60.000,00 zł z ubezpieczenia na życie po śmierci męża, a 11 września 2018 r. środki w wysokości 22.771,73 zł z subkonta w ZUS. M. K. (2) pracuje od 11 lat w Niemczech. Jeszcze za życia męża rozpoczęła remont własnego mieszkania, w 2018 r. zrobiła remont dużego pokoju, a w 2019 r. remont generalny kuchni, łazienki i przedpokoju. W dniu 8 sierpnia 2018 r. kupiła samochód marki F. (...) za kwotę 13.000,00 zł. ma czworo dzieci, wspiera je finansowo według uznania.

(dowód: historia rachunku k. 28-29, 225-229, 311-316v, zeznania M. K. (2) k. 155-155v, 338-338v, zeznania K. K. (1) k. 292v, notatka k. 302, 310 wydruk z portali społecznościowych powódki k. 303-307, 318-319 umowa k. 317, przesłuchanie powódki k. 338v-339v, częściowo przesłuchanie pozwanego k. 339v)

Po ustaniu małżeństwa pozwany spłaca kredyt samodzielnie.

(dowód: potwierdzenie wpłaty k. 85-103)

Stan faktyczny w zakresie ustalonym przez Sąd tylko częściowo nie był sporny. Przede wszystkim porządkując i podsumowując odtworzone wyżej fakty należy podkreślić, że nieruchomość w K. zabudowana budynkiem mieszkalnym, wzniesionym w czasie trwania małżeństwa stron stanowi majątek osobisty pozwanego w rozumieniu art. 33 krio. Co do majątkowej przynależności tej nieruchomości między stronami nie ma sporu. Strony różnią się natomiast w kwestii nakładów na budowę domu, w tym w szczególności ich pochodzenia.

W tej sprawie ścierają się dwa stanowiska. Według wersji powódki, popartej zeznaniami jej matki powódka na budowę domu przeznaczyła ze swoich środków 48.500,00 zł. To oznacza, że poczyniła nakłady ze swojego majątku osobistego na majątek osobisty męża. Pozwany, którego stanowisko wspiera jego ojciec przeczy temu, całkowicie negując przesunięcie z majątku osobistego byłej żony na swój majątek osobisty. Zdaniem pozwanego matka powódki faktycznie przekazała na wykończenie domu kwotę 10.000,00 zł darowizną dokonaną na rzecz obojga małżonków. Zdanie to zresztą uległo zmianie w toku procesu, do czego Sąd odniesie się w dalszej części uzasadnienia.

Pierwsza wersja jest bardziej przekonująca i to z wielu powodów.

Budowa domu rozpoczęła się w 2015 r. na działce, która wówczas stanowiła własność ojca pozwanego. Pozwany następnie otrzymał od ojca tę działkę oraz środki pieniężne. W toku sprawy nikt nie kwestionował wkładu ojca pozwanego w pomocy synowi, bo niewątpliwie była to pomoc znaczna i ułatwiła start życiowy młodej rodzinie pozwanego. Wysokość tej pomocy wynika z zeznań powódki. Sąd oparł się na nich, ponieważ strona pozwana w tym zakresie okazała się niekonsekwentna. Pozwany początkowo twierdził, że ojciec na budowę domu dał mu 30.000 zł i działkę, J. Ł. twierdził natomiast, że podarował synowi 100.000,00 zł i działkę. Pozwany w swoich zeznaniach złożonych już po przesłuchaniu ojca podtrzymał wersję o otrzymaniu 100.000,00 zł. Tymczasem nie ma na to jakichkolwiek innych dowodów. Zatem wersja powódki jako wyśrodkowana pomiędzy pierwszym stanowiskiem pozwanego zaprezentowanym w piśmie z dnia 25 sierpnia 2021 r., a ostatnim wynikającym z jego zeznań i to uzyskanych po zeznaniach ojca jest najbardziej wiarygodna.

Środki otrzymane od ojca pozwanego wystarczyły na postawienie murów i zadaszenie, ale bez pokrycia dachówką. Ten etap budowy mimo tego, że jest efektowny, z uwagi na widoczny rezultat, nie jest najdroższym etapem. By wykończyć dom strony zmuszone były zaciągnąć kredyt. Pozwany przyznał, że sam nie miał dostatecznej zdolności kredytowej, dlatego kredyt zaciągnął wspólnie z żoną. Biorąc pod uwagę zakres inwestycji kredyt nie był duży. Podstawowa wiedza o sytuacji na rynku nieruchomości, a także doświadczenie życiowe podpowiadają, że w 2017 r. nie było możliwe wykończenie domu za kwotę 180.000,00 zł. Jest więc oczywiste, że strony zmuszone były poszukiwać dalszych środków na dokończenie inwestycji.

Matka powódki po śmierci męża otrzymała z ubezpieczenia i subkonta ZUS ponad 80.000,00 zł. Wynika to jasno z historii rachunku bankowego. W tej sytuacji miała możliwości by wesprzeć córkę finansowo. M. Ł. (1) była upoważniona do rachunku bankowego matki i mogła wypłacać z niego potrzebne pieniądze. Potwierdza to M. K. (2), wskazując na to, że kiedy wyjeżdżała do pracy do Niemiec córka mogła swobodnie dysponować jej kartą. Z przedstawionej historii wynika, że dokonała następujących wypłat: 8 lutego 2018 r. – 2.000,00 zł, 16 kwietnia 2018 r. 3.000,00 zł, 2 maja 2018 r. – 15.000,00 zł, 22 maja 2018 r. – 15.000,00 zł. Te kwoty dają sumę 35.000,00 zł, o której konsekwentnie mówiła zarówno powódka jak i jej matka. Dalsza analiza ruchów na rachunku M. K. (2) wskazuje, że dokonywała ona po maju 2018 r. takich wypłat gotówkowych, z których mogła przeznaczyć 6.000,00 zł i 5.000,00 zł dla córki. Warto chociażby wskazać na wypłatę gotówkową 5.000,00 zł 23 lipca 2018 r., 15.000,00 zł 7 sierpnia 2018 r. a także dalszych wielu wypłat po 1.000,00 zł lub 2.000,00 zł. M. K. (2) w swoich zeznaniach wskazywała, że pomagała finansowo swoim dzieciom, przy czym każdemu wedle własnego uznania. Potwierdził to jej syn K. K. (1), jednocześnie szczerze przyznał, że nie ma dokładnej wiedzy co do kwot i dat pomocy udzielonej powódce. Tylko jedna kwestia wymagała korekty w stanie faktycznym. Sąd nie mógł przyjąć bowiem, że powódka otrzymała od matki 2.500,00 zł na bramę, skoro w rozliczeniu transz wynika że brama została sfinansowana z drugiej transzy.

Poza tą kwestią zeznania powódki i jej matki są konsekwentne i logiczne, znajdują oparcie w dokumentach w postaci historii rachunków bankowych, nie budzą żadnych zastrzeżeń oceniane w kontekście zasad logiki i doświadczenia życiowego. Matka powódki przekonująco uzasadnia swoją pomoc córce tym, że pozwany otrzymał wcześniej pomoc od swojego ojca. Tak duże finansowe wsparcie dla syna, mogło zrodzić po drugiej stronie także chęć przysporzenia majątkowego.

Niewiarygodnie wypadł natomiast ojciec pozwanego J. Ł. twierdząc że powódka w ogóle nie dokładała się do budowy, a M. K. (2) dała córce 50.000,00 zł bo bała się że izba skarbowa zabierze jej te pieniądze. Według świadka pieniądze te miały zostać „przechowane” na koncie powódki. Jego zeznania są niespójne, a nawet chaotyczne i sprzeczne z innymi dowodami. Przede wszystkim kłócą się z historią rachunku bankowego M. K. (2). Przepływy środków na tym rachunku są jasne i czytelne. Trudno w ogóle zrozumieć co świadek chciał osiągnąć stwierdzeniem, że pieniądze które oficjalnie otrzymała M. K. (2) po śmierci męża miałyby być zabrane przez „izbę skarbową”. Historia rachunku bankowego powódki również wyklucza wpływ na ten rachunek kwoty 50.000,00 zł.

Świadek próbował też zmniejszyć możliwości finansowe M.
K. wskazując, że w tamtym czasie przeprowadzała remont własnego mieszkania, zatem nie było ją stać na pomoc córce. W ocenie Sądu próba odebrania wiarygodności świadkowi przez ojca pozwanego wypadła bezskutecznie. M. K. (2) przyznała że faktycznie remontowała swoje małe mieszkanie stopniowo i opisała cały ten proces, który znalazł odzwierciedlenie w stanie faktycznym. Utrzymywała się w tym czasie z wynagrodzenia za pracę za granicą, poza tym wcześniej uzyskała świadczenia po śmierci męża, a zatem jej możliwości finansowe zmieniły się. Udzielenie wsparcia w deklarowanym przez nią zakresie nie budzi więc jakichkolwiek wątpliwości.

Sąd nie dał wiary świadkowi co do tego, że na początku 2018 r. dom był już całkowicie wykończony. Relacje w mediach społecznościowych powódki pochodzące z tamtego czasu całkowicie temu przeczą.

W sytuacji kiedy w procesie zderzają dwie wersje Sąd weryfikuje wiarygodność osobowych źródeł dowodowych poprzez konfrontację z dowodami obiektywnymi, których prawdziwość nie jest podważana. W tym przypadku zarówno dokumenty bankowe, w tym rozliczenia transz kredytu, historie rachunków bankowych, jak i wydruki z mediów społecznościowych nie były kwestionowane. Zostały powołane celem wzmocnienia wiarygodności powódki i ten cel został osiągnięty. Jednocześnie pozwalają one potwierdzić brak wiarygodności strony pozwanej i jego świadka.

Pozwany M. Ł. (2) okazał się niewiarygodny nie tylko z opisanego wyżej powodu, ale także z uwagi na brak konsekwencji i zmianę stanowiska procesowego. Początkowo pozwany utrzymywał, że powódka i pozwany na budowę domu otrzymali darowiznę od matki powódki i była to darowizna na rzecz obojga małżonków (k. 83). Podczas przesłuchania sam sobie zaprzeczył wskazując, że nie przypomina sobie, by strony otrzymały od matki powódki wspólnie darowiznę w kwocie 10.000,00 zł. Próbował przekonać, że powódka mogła otrzymać od matki 2.000,00 zł lub 4.000,00 zł na garnki i talerze, ale to było tylko dla powódki. Wersja ta nie przekonała Sądu. Upływ czasu, z reguły u zantagonizowanych stron, powoduje narastanie wzajemnej niechęci i w konsekwencji prowadzi do przypisywania stronie przeciwnej gorszych cech, umniejszania jej osiągnięć, czy wkładu we wspólne przedsięwzięcia oraz przedstawienia w coraz gorszym świetle. Strona, która jest w stanie uczciwie obronić się przed tym mechanizmem wypada wiarygodniej. W tej sprawie wiarygodniej wypadła powódka.

Sąd zważył, co następuje:

Co do zasady rozliczeniu w postępowaniu o podział majątku wspólnego podlegają wyłącznie roszczenia o zwrot wydatków i nakładów poczynionych z majątku wspólnego małżonków na majątek osobisty i roszczenia o zwrot wydatków i nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny, mające podstawę w art. 45 § 1 k.r.o. Roszczenia te powstają w sytuacji, w której ze środków pochodzących z majątku wspólnego zostały w okresie trwania wspólności ustawowej sfinansowane wydatki i nakłady na majątek osobisty jednego z małżonków lub gdy ze środków pochodzących z majątku osobistego jednego z małżonków dokonano wydatków i nakładów na majątek wspólny. Roszczenie o zwrot nakładów dokonanych z majątku osobistego jednego z małżonków na majątek osobisty drugiego z małżonków dotyczy odmiennej sytuacji i jest prawnie obojętne dla losów majątku wspólnego oraz jego rozliczenia. Nie wynika ono również z art. 45 § 1 k.r.o., jego podstawę stanowią natomiast ogólne przepisy prawa cywilnego (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 czerwca 2002 r., IV CKN 1108/00, OSNC 2003, Nr 9, poz. 123, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 2021 r. III CNP 10/21, Legalis).

Powódka jako podstawę prawną swojego roszczenia powołała przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu. Nakłady na budowę domu stanowią w chwili obecnej bezpodstawne wzbogacenie w rozumieniu art. 405 kc. Zostały one poczynione przez powódkę w celu zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych rodziny tworzonej wspólnie z pozwanym. Przez okres trwania małżeństwa przesłanka ta utrzymywała się, jednak w chwili orzeczenia rozwodu podstawa poczynienia nakładu odpadła, a pozwany stał się bezpodstawnie wzbogacony wyżej wymienioną kwotą.

Przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu należy stosować wtedy, gdy brak innej podstawy prawnej, na jakiej możliwe byłoby przywrócenie równowagi majątkowej, naruszonej bez prawnego uzasadnienia, jak również wtedy, gdy inne środki połączone są z większymi trudnościami. Rozliczenia pomiędzy byłymi małżonkami mogą przybierać postać rozliczeń wyrównawczych, związanych z przyczynieniem się przez jednego z małżonków do powiększenia majątku drugiego z nich. Przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu mają zastosowanie, gdy brak umownej lub deliktowej podstawy uwzględnienia roszczenia o zwrot nakładów dokonanych na majątek osobisty jednego z nich przez drugiego, chyba że szczególne okoliczności faktyczne sprawy wskazują na istnienie innej podstawy prawnej tych rozliczeń.

W niniejszej sprawie podstawa prawna roszczenia nie była kwestionowana i w ocenie Sądu została określona prawidłowo.

Uwzględnienie żądań powódki, zgodnie z rozkładem ciężaru dowodu (art. 6 kc) wymagało od niej przedstawienia dowodów, na okoliczność dokonania nakładów na majątek osobisty pozwanego, ale też wykazania kwoty, o którą pozwany pozostał wzbogacona jej kosztem. Powódka zdołała wykazać wysokość roszczenia do kwoty 46.000,00 zł.

W doktrynie jako postaci wzbogacenia w rozumieniu art. 405 kc wskazuje się m.in. poprawienie lub ulepszenie rzeczy, które co do zasady wzbogaca jej właściciela (por. A. Ohanowicz, Niesłuszne wzbogacenie, Warszawa 1956, s. 81–82, E. Łętowska, Bezpodstawne wzbogacenie, Warszawa 2000, s. 67–68), uchronienie przed szkodą albo zmniejszenie szkody (por. A. Ohanowicz, Niesłuszne wzbogacenie, Warszawa 1956, s. 92; E. Łętowska, Bezpodstawne wzbogacenie, Warszawa 2000, s. 70) czy też zaoszczędzenie wydatku, o ile jest to wydatek, który wzbogacony musiałby obiektywnie ponieść (por. A. Ohanowicz, Niesłuszne, s. 91; E. Łętowska, Bezpodstawne, s. 70). Przesłanka braku podstawy prawnej oznacza brak tytułu prawnego do przesunięcia korzyści majątkowej z majątku zubożonego do wzbogaconego. Przez tytuł prawny należy rozumieć przepis ustawy lub aktu wydanego na jej podstawie, akt administracyjny, czynność prawną czy wreszcie orzeczenie sądowe. Chodzi przy tym zarówno o sytuację, gdy tej podstawy prawnej nie było w momencie przesunięcia majątkowego, jak i o późniejsze jej odpadnięcie

W odtworzonym powyżej stanie faktycznym zostało ustalone, że powódka na wykończenie domu wydała łącznie 46.000,00 zł. Taką kwotę pozwany zaoszczędził przy budowie i wykończeniu budynku mieszkalnego na własnej działce. Wszystkie nakłady na nieruchomość były czynione w trakcie trwania związku małżeńskiego stron i miały służyć im wspólnie, dlatego o ewentualnym wzbogaceniu pozwanego kosztem powódki można mówić dopiero od momentu zakończenia ich relacji, do czego doszło w styczniu 2020 r. Zobowiązanie zwrotu nienależnie spełnionego świadczenia należy do kategorii zobowiązań bezterminowych, a bieg terminu przedawnienia roszczenia wynikającego z tego rodzaju zobowiązania rozpoczyna się w dniu, w którym świadczenie powinno być spełnione, gdyby wierzyciel wezwał dłużnika do wykonania zobowiązania (art. 120 § 1 zdanie drugie w zw. z art. 455 kc) i to niezależnie od świadomości uprawnionego co do przysługiwania mu roszczenia.

W tej sytuacji zasądzenie odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia wytoczenia powództwa, czyli od dnia 31 marca 2021 r. jest uzasadnione w świetle art. 481§1 kc.

W konkluzji rozważań prawnych wypada zwrócić uwagę na uchwałę Sądu Najwyższego - z dnia 16 grudnia 1980 r., III CZP 46/80, zaznaczając że sposób rozliczenia nakładów przedstawiony w tej uchwale znajduje zastosowanie w postępowaniu o podział majątku wspólnego. W tej sprawie roszczenie o rozliczenie nakładów z majątku osobistego jednego z małżonków na majątek osobisty drugiego zostało wyodrębnione, a roszczenie o podział majątku wspólnego skierowane do właściwego trybu. Wobec tego, a także mając na uwadze zakres zgłoszonego roszczenia i zarzuty co do faktów Sąd nie rozważał innej możliwości rozliczenia nakładów.

O kosztach postępowania w pkt 3-5 wyroku Sąd orzekł na podstawie art. 102 kpc. Powódka korzystała ze zwolnienia od kosztów sądowych, obie strony z pomocy prawnej udzielonej z urzędu. Obciążanie ich jakimikolwiek kosztami w tej sprawie byłoby niesłuszne. Wynagrodzenie adwokatów, którzy świadczyli stronom swoją pomoc z urzędu zostało ustalone na podstawie §8 pkt 5 i §24 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 maja 2024 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz.U. poz. 763).

Anna Zielińska