Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Pleszewie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Pleszew, dnia 19 grudnia 2024 r.

Sąd Rejonowy w Pleszewie I Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący: sędzia Anna Zielińska

Protokolant: Aneta Biskup

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 grudnia 2024 r. w Pleszewie

sprawy z powództwa (...) spółka akcyjna z siedzibą we W.

przeciwko (...) spółce akcyjnej z siedzibą w W.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanej (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powoda (...) spółka akcyjna z siedzibą we W. kwotę 5.001,00 zł (pięć tysięcy jeden złotych 00/100) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie obliczanymi od dnia 29 marca 2022 r. do dnia zapłaty,

2.  w pozostałym zakresie powództwo oddala,

3.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 3.217,00 zł (trzy tysiące dwieście siedemnaście złotych 00/100) tytułem zwrotu kosztów postępowania, w tym kwotę 1.800,00 zł (jeden tysiąc osiemset złotych 00/100) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, z odsetkami ustawowymi za opóźnienie obliczanymi od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Anna Zielińska

Sygn. akt I C 166/24

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym w dniu 11 marca 2024 r. powód (...) S.A. z siedzibą we W., reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W. kwoty 5.001,00 zł stanowiącej część należnego od pozwanego odszkodowania wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 13 marca 2022 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz opłaty skarbowej.

W uzasadnieniu powód wskazał, że poszkodowani zawarli z pozwanym umowę dobrowolnego ubezpieczenia budynków na okres od 14 września 2021 r. do 13 września 2022 r. od wszystkich ryzyk. Budynki zostały ubezpieczone według wartości rzeczywistej, przy czym budynek mieszkalny na sumę 310.000,00 zł i budynek gospodarczy na sumę 20.000,00 zł. W dniu 17 lutego 2022 r. w wyniku huraganu budynki poszkodowanych uległy uszkodzeniu. W budynku gospodarczym doszło do zerwania pokrycia dachowego z papy i naruszenia konstrukcji dachu. Pozwany po zgłoszeniu szkody przyznał odszkodowanie za uszkodzone budynki w łącznej wysokości 13.056,72 zł, z czego 12.822,63 zł za budynek gospodarczy. Później pozwany dopłacił jeszcze kwotę 3.463,10 zł za budynek mieszkalny oraz odsetki. Odszkodowanie zostało pomniejszone o wartość zużycia technicznego budynku gospodarczego, a ponadto nie uwzględnia całego zakresu szkody. Przyznana kwota nie pozwala poszkodowanym na przywrócenie budynków do stanu sprzed szkody. W dniu 3 października 2023 r. poszkodowani przelali na powoda wszelkie roszczenia przeciwko pozwanemu wynikające z umowy ubezpieczenia. Powód zlecił wykonanie prywatnej opinii technicznej, na podstawie której ocenił, że wartość szkody została błędnie wyliczona, a odszkodowanie zostało zaniżone względem odszkodowania należnego. Powód domaga się części różnicy między odszkodowaniem należnym, a przyznanym za szkodę w budynku gospodarczym.

Pozwany (...) S.A. z siedzibą w W., reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa oraz zasądzenie na swoją rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu przyznał, iż w dniu zdarzenia łączyła go z poszkodowanym umowa ubezpieczenia majątku. Wskazał, że umowa ubezpieczenia została zawarta w wartości rzeczywistej tj. wartości nowej pomniejszonej o stopień zużycia technicznego. Przyznał, że po przeprowadzeniu likwidacji szkody wypłacił kwotę 16.533,58 zł netto, z czego kwota 12.836,39 zł za budynek nr 2 na polisie, kwota 3.697,19 zł za budynek nr 1 na polisie i że pomniejszył odszkodowanie o współczynnik stopnia zużycia technicznego budynków. Podkreślił, że umowa ubezpieczenia została zawarta w wartości rzeczywistej, co oznacza, że przy ustalaniu odszkodowania należy pomniejszyć ustalona kwotę o stopień zużycia technicznego budynku na dzień powstania szkody.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 13 września 2021 r. G. T. zawarła z pozwanym (...) S.A. z siedzibą w W. umowę dobrowolnego ubezpieczenia (...) na okres od 14 września 2021 r. do 13 września 2022 r. od wszystkich ryzyk potwierdzoną polisą nr (...), do której mają zastosowanie Ogóle Warunki (...). Budynek mieszkalny został ubezpieczony od zdarzeń losowych na sumę 310.000,00 zł w wartości rzeczywistej, a budynek gospodarczy na sumę 20.000,00 zł w wartości rzeczywistej.

(dowód: polisa k. 37-38v, OWU k. 75-102, dokumenty w aktach szkodowych płyta CD koperta k. 103, 122)

W dniu 17 lutego 2022 r. wczesnym rankiem bardzo silny wiatr spowodował uszkodzenia zabudowań na nieruchomości będącej własnością G. T. i S. T., położonej w miejscowości C. nr (...). Uszkodzeniu uległy elementy zewnętrzne i wewnętrzne budynku mieszkalnego, w tym elewacja oraz budynku gospodarczego, w tym konstrukcja dachu z pokryciem i część muru. Poszkodowani zgłosili pozwanemu szkodę. Pozwany tytułem odszkodowania decyzją z dnia 16 marca 2022 r. przyznał łącznie kwotę 13.056,72 zł, w tym 234,09 zł za szkodę w budynku mieszkalnym i 12.822,63 zł za szkodę w budynku gospodarczym. Następnie decyzją z dnia 7 października 2022 r. na skutek wezwanie powoda pozwany postanowił o dopłacie kwoty 3.463,10 zł za szkodę w budynku mieszkalnym z odsetkami w wysokości 217,23 zł za okres od 16 marca 2022 r. do 7 października 2022 r. W toku postępowania likwidacyjnego przeprowadzono oględziny. Powód zgłosił swój udział jako pełnomocnik poszkodowanych. Przyznane odszkodowanie nie pokryło kosztów naprawienia szkód po nawałnicy.

(dowód: podsumowanie zgłoszenia k.39-39v, decyzja pozwanego k. 13-14, 40-41, kosztorys k. 15-24, 42-48, 115-121, wezwanie do zapłaty k. 25, szacunek szkód k. 26-35v, protokół szkody k. 49-56, fotografie k. 56v-72v, zgłoszenie udziału k. 73-74, dokumenty w aktach szkodowych płyta CD koperta k. 103, 122)

W dniu 3 października 2023 r. G. T. i S. T. zawarli z powodem (...) S.A. z siedzibą we W. umowę cesji wierzytelności, w wyniku której powód nabył wszelkie prawa do odszkodowania za szkodę w mieniu przysługujące w związku ze zdarzeniem z dnia 17 lutego 2022 r. G. T. i S. T. zawiadomili pozwanego o przelewie wierzytelności pismem z dnia 4 października 2023 r.

(dowód: zawiadomienie k. 10, umowa przelewu wierzytelności k. 11-12, dokumenty szkodowe na płycie CD koperta k.103, 122)

Wartość robót odtworzeniowych, koniecznych do przywrócenia ubezpieczonego mienia do stanu technicznego przed zdarzeniem wynosi z 23% podatkiem VAT w przypadku budynku gospodarczego 31.764,57 zł, w przypadku budynku mieszkalnego 4.333,25 zł.

(dowód: opinia biegłego k. 157-168)

Rzeczą Sądu w niniejszej sprawie było ustalenie wysokości szkody w mieniu w związku ze zdarzeniem z dnia 17 lutego 2022 r., w pozostałym natomiast zakresie stan faktyczny w zasadzie nie był sporny.

Kluczowym w sprawie okazał się dowód z opinii biegłej sądowej z dziedziny budownictwa I. S.. Sąd dokonując oceny tej opinii miał na uwadze poziom wiedzy biegłej, podstawy opinii, sposób motywowania sformułowanego stanowiska, stopień stanowczości wyrażonych w niej ocen, zgodność z zasadami logiki i wiedzy powszechnej. Biegła w sposób jasny przedstawiła tok rozumowania prowadzący do sformułowanych w opinii wniosków, a jej opinia jest zrozumiała i kompletna. Co ważne, żadna ze stron nie kwestionowała zakresu robót uwzględnionych w opinii, a niezbędnych do usunięcia szkody.

O tym jakie znaczenie da rozstrzygnięcia sprawy mają wnioski opinii będzie mowa w dalszej części uzasadnienia.

Sąd zważył, co następuje:

Powód dochodzi roszczenia jako nabywca wierzytelności. Zgodnie z art. 509 § 1 kc wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią, chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. W ocenie Sądu, powód należycie wykazał swoją legitymację procesową, a także fakt nabycia wierzytelności przeciwko pozwanemu. W wyniku umowy cesji wierzytelności powód nabył wszelkie wierzytelności, związane ze szkodą z dnia 17 lutego 2022 r., będące przedmiotem niniejszego postępowania i wszedł jako wierzyciel pozwanego towarzystwa ubezpieczeń w miejsce zbywców wierzytelności, tj . G. T. i S. T..

Odpowiedzialność pozwanego – niekwestionowana co do zasady – opiera się na art. 805§1 i 2 kc, który stanowi że przez umowę ubezpieczenia zakład ubezpieczeń zobowiązuje się spełnić określone świadczenia w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę. Świadczenie zakładu ubezpieczeń przy ubezpieczeniu majątkowym, np. przy ubezpieczeniu mienia polega na zapłacie określonego odszkodowania za szkodę powstałą wskutek przewidzianego w umowie wypadku. Z art. 805 § 1 k.c. wynika obowiązek zakładu ubezpieczeń zapłaty ubezpieczającemu odszkodowania za szkodę powstałą wskutek przewidzianego w umowie wypadku, ale jego aktualizacja następuje dopiero wówczas, gdy ubezpieczający udowodni, że zaistniał wypadek przewidziany umową ubezpieczenia, powstała szkoda w wykazywanej przez niego wysokości oraz zaistnienie związku przyczynowego między tymi zdarzeniami. Także w doktrynie przyjmuje się zgodnie, że w ramach odpowiedzialności odszkodowawczej, co do zasady ciężar dowodu istnienia i wysokości szkody spoczywa na poszkodowanym. Odpowiada to ogólnej regule, że fakty prawotwórcze, czyli powodujące powstanie skutków prawnych musi udowodnić podmiot, który na tej podstawie twierdzi o istnieniu prawa.

Nie budzi również wątpliwości, że pomimo pewnych różnic w stosunku do ogólnych zasad rządzących obowiązkiem naprawienia szkody odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń ma charakter odpowiedzialności odszkodowawczej. Uznanie jednak identyczności treści znaczeniowej pojęcia „szkody” w przepisach ogólnego prawa odszkodowawczego i w prawie ubezpieczeniowym nie wyłącza różnic czego przykładem są zagadnienia związane z ustaleniem wysokości szkody. W zakresie ubezpieczeń umownych sposób ustalenia szkody określają z reguły ogólne warunki ubezpieczenia (por. SN w postanowieniu z 22 lipca 2005 r., III CZP 49/05). Dla odpowiedzialności ubezpieczeniowej, która nie jest odpowiedzialnością z czynu niedozwolonego, istotna jest treść umowy ubezpieczeniowej oraz treść uzupełniających ją ogólnych warunków ubezpieczenia (art. 805 § 1 k.c. oraz art.15, art. 16 i 17 ustawy z dnia 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej; Dz. U. z 2023 r. poz. 656 z późn. zm., por. wyrok Sądu Najwyższego z 13 stycznia 2004 r., V CK 100/03). Zakres odszkodowania precyzuje umowa stron, w tym postanowienia ogólnych warunków umowy - w tym przypadku ogólne warunki ubezpieczenia mienia, które należy traktować, jako część umowy (por. SN w wyroku z 21.06.2001, IV CKN 382/00).

Ochrona ubezpieczeniowa zgodnie z polisą i ogólnymi warunkami ubezpieczeń w przypadku ubezpieczenia all risk obejmuje ubezpieczenie od wszystkich nagłych zdarzeń powodujących szkodę w ubezpieczonym mieniu z zastrzeżeniem włączeń w OWU. Ochrona obejmuje m.in. silny wiatr. Uzasadniony jest więc wniosek, że zdarzenie z dnia 17 lutego 2022 r. było objęte ochroną ubezpieczeniową, poza tym ta okoliczność nie była przedmiotem sporu.

Odszkodowanie ustala się i wypłaca w zgodzie z zasadami określonymi w art. 361§2 kc i 363 § 1 kc, przy uwzględnieniu treści umowy, w tym warunków ubezpieczenia. Zgodnie z art. 361§2 kc naprawienie szkody ma zapewnić całkowitą kompensatę doznanego uszczerbku, nie dopuszczając zarazem do nieuzasadnionego wzbogacenia poszkodowanego. Pozwane towarzystwo ubezpieczeń powinno dokonać pełnej kompensacji szkody, to jest doprowadzić do wyrównania uszczerbku w majątku poszkodowanego do poziomu, w jakim był przed zdarzeniem rodzącym odpowiedzialność. Przy czym zgodnie z OWU w ubezpieczeniu mienia odszkodowanie obliczone zostaje zgodnie z przyjętym w umowie ubezpieczenia rodzajem wartości (rzeczywistej, nowej, rynkowej) do wysokości sumy ubezpieczenia określonej w umowie. W przypadku ubezpieczenia budynku gospodarczego odszkodowanie oblicza się według wartości rzeczywistej lub według wartości nowej dla budynków gospodarczych zaliczonych do I klasy palności o ile zastosowano zwyżkę za ubezpieczenie w wartości nowej. Zdaniem pozwanego oznacza to, że w przypadku ubezpieczenia budynku w wartości rzeczywistej, odszkodowanie ustalone w wartości odtworzeniowej należy pomniejszyć o zużycie techniczne. W ocenie powoda pomniejszenie takie jest niezasadne, ponieważ warunki umowy nie definiują precyzyjnie sposobu określenia zużycia technicznego, odsyłając do pojęć o nieostrym charakterze. Wokół tego zagadnienia koncentruje się istota sporu.

Pojęcie „zużycia budynku” pojawia się w 68 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych dalej UUO (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2277 ze zm.). Art. 67 ust. 1 wskazuje, że z tytułu ubezpieczenia budynków rolniczych przysługuje odszkodowanie za szkody powstałe w budynkach na skutek zdarzeń losowych w postaci: ognia, huraganu, powodzi, podtopienia, deszczu nawalnego, gradu, opadów śniegu, uderzenia pioruna, eksplozji, obsunięcia się ziemi, tąpnięcia, lawiny lub upadku statku powietrznego.

Stosownie do art. 68 ust. 1 UUO wysokość szkody ustala się, z uwzględnieniem art. 69, na podstawie:

1) cenników stosowanych przez zakład ubezpieczeń; ustalenie wysokości szkody na podstawie tych cenników następuje w każdym przypadku niepodejmowania odbudowy, naprawy lub remontu budynku;

2) kosztorysu wystawionego przez podmiot dokonujący odbudowy lub remontu budynku, odzwierciedlającego koszty związane z odbudową lub remontem, określone zgodnie z obowiązującymi w budownictwie zasadami kalkulacji i ustalania cen robót budowlanych - przy uwzględnieniu dotychczasowych wymiarów, konstrukcji, materiałów i wyposażenia; jeżeli suma ubezpieczenia została ustalona według wartości rzeczywistej, uwzględnia się również faktyczne zużycie budynku od dnia rozpoczęcia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń do dnia powstania szkody.

Wobec brzmienia art. 68 ust. 1 pkt 2 UUO w doktrynie i orzecznictwie pojawiły się wątpliwości co do tego, czy przepis ten stanowi podstawę do przyjęcia, że w przypadku ustalenia wysokości szkody tzw. metodą kosztorysową, odszkodowanie wypłaca się poszkodowanemu w kwocie odpowiadającej wysokości szkody, pomniejszonej o stopień technicznego zużycia budynku.

W praktyce orzeczniczej zarysowały się dwa podejścia do przytoczonego wyżej zagadnienia prawnego. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 18 listopada 2015 r. (III CZP 71/15) wskazał, że ustalenie wysokości szkody w razie niepodjęcia odbudowy, naprawy lub remontu budynku wchodzącego w skład gospodarstwa rolnego (art. 68 ust. 1 pkt 1 ustawy z 22.5.2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 392 ze zm.) następuje z uwzględnieniem stopnia zużycia budynku; odszkodowanie wypłaca się w kwocie odpowiadającej wysokości szkody, nie większej jednak od sumy ubezpieczenia ustalonej w umowie, zgodnie z ogólną zasadą, że wartość odszkodowania nie może przewyższać wartości szkody. Skoro na wartość budynku sprzed szkody rzutowało jego zużycie, to konsekwentnie należy mieć to na uwadze przywracając uszczerbek w majątku poszkodowanego przez wypłatę odszkodowanie odpowiadającego tej wartości. Takie stanowisko Sądu Najwyższego pomija jednak cel odszkodowania za szkodę majątkową jakim jest przywrócenie rzeczy do stanu poprzedniego. O takiej sytuacji można mówić tylko wówczas, gdy stan uszkodzonej rzeczy po dokonanej naprawie odpowiada pod każdym względem (technicznym, zdolności użytkowej, trwałości, wyglądu itp.) jej stanowi sprzed wypadku (zdarzenia) powodującego wystąpienie szkody. Sąd Najwyższy wskazał jednakże w uzasadnieniu powołanej uchwały, że w okolicznościach sprawy suma ubezpieczenia wyrażała rzeczywistą wartość budynku, więc ubezpieczający przy całkowitym zniszczeniu budynku uzyskałby odszkodowanie odpowiadające utraconej wartości. Choć jest to słuszny pogląd, to nie uwzględnia istoty problemu, którą jest przywrócenie rzeczy do stanu poprzedniego.

Z kolei Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 października 2019 r. (II CSK 437/18) przyjął interpretację art. 68 ust. 1 pkt 2 UUO, zgodnie z którą przewidziane w zdaniu drugim tego przepisu uwzględnienie faktycznego zużycia budynku odnosi się wyłącznie do jego zużycia w czasie od dnia rozpoczęcia odpowiedzialności ubezpieczyciela do dnia szkody, a nie do całkowitego stopnia zużycia. Tym samym hipotetyczne koszty takiej odbudowy są limitowane tylko przez uzgodnioną sumę ubezpieczenia, a nie każdorazowo pomniejszone o współczynnik odpowiadający faktycznemu zużyciu budynku. Sąd Najwyższy wskazał, że pomniejszanie wysokości odszkodowania wyliczonego jako koszty przywrócenia przedmiotu ubezpieczenia do stanu poprzedniego o współczynnik odpowiadający jego wcześniejszemu zużyciu pozostaje w sprzeczności z istotą tego sposobu wyliczenia szkody. Stosowanie takiego zabiegu rachunkowego mogłoby być hipotetycznie zasadne jedynie wówczas, gdyby wyraźnie przewidział to ustawodawca albo strony kształtujące treść konkretnego stosunku prawnego. Jeżeli poszkodowany rzeczywiście ponosiłby koszty odbudowy lub naprawy przedmiotu ubezpieczenia, koszty te nie byłyby niższe z tego powodu, że przedmiot ten wcześniej był w jakimś stopniu zużyty. Pomniejszenie hipotetycznych kosztów przywrócenia stanu poprzedniego o stopień zużycia byłoby swoistym, niekorzystnym dla poszkodowanego sposobem wyliczenia odszkodowania, stanowiącym hybrydę określenia odszkodowania metodą różnicy oraz metodą kosztorysową. Powyższy pogląd podzielił Sąd Okręgowy w Poznaniu w wyroku z dnia 29 czerwca 2021 r. (II Ca 880/21, Legalis), Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 18 czerwca 2020 r. (I AGa 83/19 Legalis), a wcześniej zaprezentowały także: Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z 16 stycznia 2018 r. (I A Ca 253/17 Legalis), Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 5 maja 2016 r. (I ACa 84/16 Legalis), Sąd Apelacyjny w Rzeszowie w wyroku z dnia 13 września 2012 r. (I ACa 233/12).

Do zaprezentowanego wyżej stanowiska przychyla się także tutejszy Sąd w tej sprawie i innych , w których osią sporu było uwzględnienie zużycia technicznego budynku ubezpieczonego w ramach obowiązkowego OC rolników. Stanowisko to było także konsekwentnie popierane przez Sąd Okręgowy w Kaliszu.

Prawidłowa wykładnia powołanych wyżej przepisów prowadzi do wniosku, że należy uwzględnić jedynie zużycie techniczne budynku od dnia powstania odpowiedzialności do dnia szkody, a nie całkowity stopień zużycia. Przy czym najczęściej, biorąc pod uwagę, że ubezpieczenie zawiera się co roku, zużycie od dnia zawarcia umowy jest pomijalne. Przyjęcie odmiennego stanowiska niweczy cel ubezpieczenia obowiązkowego, jakim jest umożliwienie ubezpieczonemu naprawy zniszczonego wskutek zdarzenia losowego mienia. Brak podstaw do pomniejszenia świadczenia należnego poszkodowanemu o wskaźnik całkowitego zużycia budynku, w odniesieniu do wartości początkowej jest uzasadniony tym, że ten wskaźnik został wcześniej uwzględniony w chwili ustalenia sumy ubezpieczenia według wartości rzeczywistej. Tym samym hipotetyczne koszty remontu czy odbudowy ubezpieczonego budynku zawsze będą limitowane tylko przez uzgodnioną sumę ubezpieczenia. Wykluczone jest więc ich każdorazowe pomniejszanie o współczynnik odpowiadający jego faktycznemu zużyciu. Zdaniem Sądu art. 68 ust. 4 UUO należy odnieść wyłącznie do tych przypadków, w których w ogóle istnieje podstawa do uwzględnienia stopnia zużycia budynku (a więc występuje sytuacja opisana w art. 68 ust. 1 pkt 2 in fine UUO), a nie do każdego przypadku ustalania wysokości szkody.

Oczywiście powyższe rozważania mają wyłącznie charakter poboczny, a to z uwagi na fakt, że umowa ubezpieczenia, z której powód wywodzi swoje roszczenie ma charakter dobrowolny. W tym przypadku ustalenie wysokości odszkodowania odbywa się według reguł przewidzianych w umowie i ogólnych warunkach ubezpieczenia. Wprowadzają jednak w samo zagadnienie zużycia technicznego, wskazując na jego wagę i istotność.

Budynek gospodarczy w miejscowości C. został ubezpieczony w wartości rzeczywistej na sumę 20.000,00 zł.

Wartość rzeczywista to zgodnie z OWU wartość nowa mienia pomniejszona o zużycie techniczne. Wartość nowa natomiast to wartość odpowiadająca kosztom odtworzenia mienia do stanu nowego lecz nieulepszonego, czyi w przypadku budynku gospodarczego – wartość odpowiadająca bezpośrednim kosztom odbudowy, które ustalane są wg powszechnie obowiązujących zasad kosztorysowania robót w budownictwie, średnich regionalnych kosztów robocizny, materiałów i sprzętu, wskaźników narzutów kosztorysowych. Zużycie techniczne wg OWU to utrata wartości mienia wynikająca z okresu eksploatacji, jakości i trwałości materiałów z jakich zostało wykonane, jakości prac budowlanych i instalacyjnych, sposobu użytkowania oraz prowadzonej gospodarki remontowej.

Zatem dla ustalenia wartości rzeczywistej budynku przy jego ubezpieczeniu zakład ubezpieczeń musi dysponować danymi w postaci wartości nowej mienia i stopnia jego zużycia. Dane te nie wynikają jednak z polisy. Pomimo ubezpieczenia budynków w wartości rzeczywistej, nie określono daty budowy budynku gospodarczego ani stopnia zużycia technicznego zarówno budynku mieszkalnego jak i budynku gospodarczego. Żaden z zapisów umowy nie przewiduje, jaki procent zużycia przyjął zakład ubezpieczeń by ustalić sumę ubezpieczenia. Zatem wbrew własnym zapisom pozwany ustalił wartość rzeczywistą w sposób, który nie znajduje odzwierciedlenia w OWU.

W dalszej kolejności należy zwrócić uwagę na postępowanie likwidacyjne. Pozwany w kosztorysie weryfikacyjnym sporządzonym w toku likwidacji szkody określającym rzeczywistą wartość remontu budynku gospodarczego (k. 15-20) ustalił wysokość odszkodowania na kwotę 12.836,39 zł netto, bez określenia narzutu zysku i podatku VAT, jak również nie odliczył zużycia technicznego. Także z wydanych przez pozwanego decyzji nie wynika, jakie zużycie techniczne przyjęto do ustalenia wysokości odszkodowania za szkodę w budynku gospodarczym. Nawet w odpowiedzi na pozew nie zostaje wymieniona taka wartość. Dopiero po uzyskaniu opinii biegłego pozwany sporządził kosztorys weryfikacyjny z uwzględnieniem 50% współczynnika zużycia technicznego (zużycie techniczne średnioważone ZT) i ustalił wysokość odszkodowania na kwotę 12.807,07zł brutto. Pozwany pośrednio przyznaje, że ustalenie zużycia technicznego jest kłopotliwe, skoro wnosi w tym zakresie o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego. Sąd oddalił ten wiosek uznając, że nie wymaga wiadomości specjalnych okoliczność, która powinna wynikać z umowy. Jeżeli umowa ubezpieczenia została tak skonstruowana, że obliczenie wartości wyjściowej determinującej sumę ubezpieczenia wymaga wiadomości specjalnych, to budzi ona uzasadnione wątpliwości co do zgodności z minimum formalnym określonym w odrębnych przepisach.

Zakres ochrony ubezpieczeniowej zagwarantowany w umowie dobrowolnego ubezpieczenia w dacie zaistnienia szkody oraz sposób jej naprawienia uzupełniają szczegółowe przepisy określone w ustawie z dnia 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i restrukturyzacyjnej (Dz.U. z 2015 r. poz. 1844 ze zm.). Umowa ubezpieczenia należy do umów szczególnego zaufania, a jej postanowienia oraz postanowienia OWU ubezpieczyciela powinny być jasne, zrozumiałe i jednoznaczne; przewiduje to wprost art. 15 ust. 3 powołanej stawy stanowiąc, że umowa ubezpieczenia, ogólne warunki ubezpieczenia oraz inne wzorce umowy są formułowane jednoznacznie i w sposób zrozumiały. Natomiast z art. 15 ust. 3 wynika, że postanowienia umowy ubezpieczenia, ogólnych warunków ubezpieczenia oraz innych wzorców umowy sformułowane niejednoznacznie interpretuje się na korzyść ubezpieczającego, ubezpieczonego lub uprawnionego z umowy ubezpieczenia.

Zarówno zatem ryzyka objęte ubezpieczeniem, jak i przesłanki wyłączenia odpowiedzialności ubezpieczyciela powinny być w umowie i ogólnych warunkach umowy jednoznacznie określone. Stan jednoznaczności tekstu umowy ubezpieczenia i ogólnych warunków ubezpieczenia należy identyfikować z sytuacją, gdy tekst jest sformułowany dokładnie, wyraźnie i precyzyjnie, a jego sens może być odczytany tylko w jeden sposób. Jeżeli tekst umowy ubezpieczenia lub ogólnych warunków umów ze względu na zastosowane w nim słownictwo, składnię lub układ treści, może być rozumiany w różny sposób, należy odrzucić te warianty rozumienia, które są niekorzystne dla ubezpieczającego, ubezpieczonego lub uprawnionego z umowy ubezpieczenia, chyba że interpretacja umowy przy odwołaniu się do kontekstu językowego i innych typowych metod interpretacji pozwala - w sposób nie budzący wątpliwości - na usunięcie niejasności. Nakaz formułowania ogólnych warunków i umowy ubezpieczenia w sposób jednoznaczny i zrozumiały oraz związana z nim sankcja ma zastosowanie bez względu na to, czy kontrahentem zakładu ubezpieczeń jest przedsiębiorca, czy konsument (zob. wyroki Sądu Najwyższego z 5 października 2018 r., I CSK 608/17 i z 12 kwietnia 2019 r., I CSK 321/18, OSNC 2020/2/21).

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wyjaśnił, że wymóg przejrzystości warunków umownych wprowadzony przez dyrektywę 93/13 (Dyrektywa Rady nr 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich) nie może zostać zawężony do ich zrozumiałości pod względem formalnym i gramatycznym. Przeciwnie, ponieważ ustanowiony przez dyrektywę 93/13 system ochrony opiera się na założeniu, iż konsument jest stroną słabszą niż przedsiębiorca, między innymi ze względu na stopień poinformowania, omawiany wymóg przejrzystości musi podlegać wykładni rozszerzającej (vide wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 23 kwietnia 2015 r., C-96/14, pkt 40; podobnie wyroki: K. i K. R, C-26/13, pkt 71, 72; a także M., C-143/13, pkt 73).

Z ustalonego orzecznictwa wynika, że w ubezpieczeniach majątkowych regułą powinno być świadczenie ubezpieczyciela w wysokości poniesionej szkody będącej skutkiem wypadku ubezpieczeniowego, a granicę odpowiedzialności powinna stanowić suma ubezpieczenia, odpowiadająca wysokości składki jako świadczenia wzajemnego ubezpieczającego (art. 824 § 1 w związku z art. 805 § 1 i § 2 pkt 1 k.c.). Dlatego wszelkie klauzule ograniczające odpowiedzialność ubezpieczyciela w umowie ubezpieczenia majątkowego, w tym zwłaszcza klauzula proporcjonalności jego świadczenia w stosunku do rzeczywistej wartości przedmiotu ubezpieczenia (wartości odtworzeniowej nowej) stanowią wyjątek od wskazanej zasady i wymagają wyraźnego i znanego ubezpieczającemu postanowienia umownego, na które się godzi, także wtedy, gdy ograniczenie takie znajduje się w ogólnych warunkach umów przygotowanych przez ubezpieczyciela i akceptowanych przez ubezpieczającego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 sierpnia 2016 r., sygn. akt I CSK 743/15, LEX nr 2095937).

Wreszcie, podkreślenia wymaga, co nie ulega wątpliwości w doktrynie prawa, iż umowa ubezpieczenia ma na celu ochronę ubezpieczonego. Wyrazem tego jest też pogląd wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego z 28 maja 1997 r. (III CKN 76/97; LEX nr 50796), iż zarówno przepisy normujące umowy, jak i regulujące je postanowienia ogólnych warunków umów, jak też indywidualnie uzgadniane umowy nie powinny być interpretowane w sposób oderwany od ich natury i funkcji. Umowa ubezpieczeniowa ma pełnić funkcję ochronną, z czego wynika, że miarodajny dla wykładni jej postanowień jest punkt widzenia tego, kto jest chroniony.

Analizowana umowa wprost nie określa stopnia procentowego zużycia ubezpieczonych budynków, mimo że z OWU wynika, że ta wartość jest niezbędna dla ustalenia wartości rzeczywistej budynków. Z doświadczenia rozpoznawania spraw, o których była mowa na wstępie części rozważań prawnych, znane są Sadowi polisy które taką wartością procentową się posługują. Tymczasem w niniejszej sprawie, by ustalić stopień zużycia w przypadku dobrowolnego ubezpieczenia mienia w wartości rzeczywistej należy odwołać się do OWU. Sąd zgadza się z powodem co do tego, że zapis OWU dotyczący ustalania zużycia technicznego jest niejasny. Nie zwiera bowiem podstaw jak je ustalić, a ponadto definicji okresu eksploatacji. Brak jest wzoru na wyliczenie zużycia technicznego, tabel pozwalających ustalić okres trwałości budynku, czy wskazania jakie elementy składające się na wartość budynku podlegają zużyciu i eksploatacji. Nie sposób na podstawie OWU ustalić, czy zużyciu podlega jedynie wartość materiałów, czy też sprzętu i robocizny użytych do budowy (odtworzenia) budynku.

Z pkt 242 OWU wynika, że odszkodowanie obliczone zostaje zgodnie z przyjętym w umowie ubezpieczenia rodzajem wartości (rzeczywistej, nowej, rynkowej) do wysokości sumy ubezpieczenia określonej w umowie. W przypadku ubezpieczenia budynku gospodarczego odszkodowanie oblicza się według wartości rzeczywistej lub według wartości nowej dla budynków gospodarczych zaliczonych do I klasy palności o ile zastosowano zwyżkę za ubezpieczenie w wartości nowej (k. 98). Zapis ten nie zawiera precyzyjnego wskazania, w jaki sposób będzie ustalana wysokość szkody, czy ustalana będzie w oparciu o cenniki pozwanego, kosztorys pozwanego, poszkodowanego, czy może w oparciu o przedłożonego faktury i rachunki. Sąd podziela więc stanowisko powoda, że zakresie więc w jakim pkt 242 OWU i pkt 316 ppkt 112 OWU pozwalają pozwanemu jednostronnie i bez oparcia o obiektywne i wskazane w OWU wskaźniki ustalać wysokość szkody i zużycia technicznego stanowią klauzule abuzywne.

Wyeliminowanie ich nie unieważnia całej umowy, przeciwnie możliwe jest ustalenie wysokości odszkodowania na podstawie wartości nowej bez pomniejszenia o stopień zużycia.

Z ustalonego w sprawie stanu faktycznego wynika, iż koszt odbudowy uszkodzonego budynku gospodarczego po zdarzeniu z dnia 17 lutego 2022 r. wynosi 31.764,57 zł brutto. Wartość ta została ustalona w opinii biegłej sądowej I. S., którą to opinię Sąd uznał za wiarygodny i istotny dowód w sprawie. Taką więc wartość Sąd przyjął jako podstawę do obliczenia należnego odszkodowania, ograniczając ją jednak do sumy ubezpieczenia. Poszkodowanym została wypłacona przez pozwanego tytułem odszkodowania kwota 12.822,63 zł. Mając zatem na uwadze granice wyznaczone pozwem sąd zasądził całą dochodzoną kwotę i orzekł w punkcie 1 sentencji wyroku.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 kc, mając na uwadze datę zgłoszenia szkody i dyspozycję art. 817§1 kc i częściowo oddalił powództwo w tym zakresie.

O kosztach postępowania Sąd orzekł w punkcie 2 i 3 wyroku, na podstawie art. 98§1 kpc, przy przyjęciu że powód co do zasady i wysokości wygrał sprawę w 100%. Na koszty, które poniósł powód złożyły się opłata sądowa 400,00 zł, opłata od pełnomocnictwa 17 zł, koszty zastępstwa procesowego 1.800,00 zł oraz skonsumowana w całości zaliczka na koszty wynagrodzenia biegłego 1.000,00 zł.

Anna Zielińska