Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Pleszewie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Pleszew, dnia 22 czerwca 2023 r.

Sąd Rejonowy w Pleszewie I Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący: sędzia Anna Zielińska

Protokolant: Aneta Biskup

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 25 maja 2023 r. w Pleszewie

sprawy z powództwa M. Z.

przeciwko (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę

1.  oddala powództwo,

2.  zasądza od powoda M. Z. na rzecz pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. kwotę 3.600,00 zł (trzy tysiące sześćset złotych 00/100) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Anna Zielińska

Sygnatura akt: I C 59/23

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym 26 stycznia 2023 r. M. Z. reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika wniósł o zasądzenie od (...) Bank S.A. z siedzibą w W. kwoty 27.235,78 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 3 listopada 2022 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenie na swoją rzecz od pozwanej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, ponadto wniósł o udzielenie zabezpieczenia na czas trwania postępowania, poprzez zajęcie innego prawa majątkowego realizujące się w postaci zobowiązania strony pozwanej do zaliczania całości dalszych wpłacanych przez stronę powodową rat w wysokości określonej umową lub harmonogramem płatności na poczet kapitału kredytu z jednoczesnym zawieszeniem naliczania przez bank odsetek umownych i odsetek za opóźnienie w przypadku ustalenia przez stronę pozwaną, że doszło do powstania zaległości w spłacie kredytu ewentualnie poprzez umożliwienie stronie powodowej uiszczania dalszych rat jedynie w ich części kapitałowej z jednoczesnym zobowiązaniem strony pozwanej do wstrzymania się z naliczaniem odsetek oraz wstrzymania stronie powodowej obowiązku dokonywania spłaty rat w ich części odsetkowej nadto w przypadku udzielenie zabezpieczenia jak powyżej także poprzez nakazanie stronie pozwanej powstrzymania się od złożenia stornie powodowej oświadczenia o wypowiedzeniu umowy kredytu w przypadku stwierdzenia przez kredytodawcę powstania zaległości w sałacie kredytu z powodu niewykonywania przez powodów płatności rat wynikających z treści umowy oraz powstrzymania się do zgłaszania tak stwierdzonych zaległości w Biurze Informacji Kredytowej, BiG Infomonitorze oraz innych podobnych rejestrach.

W uzasadnieniu pozwu podał, że 8 listopada 2021 r. zawarł z (...) Bank S.A. z siedzibą w W. umowę kredytu konsolidacyjnego przeznaczonego częściowo na spłatę innych kredytów. W imieniu banku podpis złożył M. M.. Na mocy umowy bank przyznał kredytobiorcy kredyt w wysokości 170.626,20 zł w tym 100.238 na spłatę innych kredytów lub pożyczek oraz 15.288,00 zł na pokrycie składki ubezpieczeniowej. Wypłata środków pochodzących z kredytu wymagała dyspozycji strony powodowej. Całkowita kwota kredytu wynosiła 155.238,00 zł i nie obejmowała ona kredytowanych kosztów kredytu w postaci składki ubezpieczeniowej. Kredyt został oprocentowany według zmiennej stopy procentowej, która w dniu podpisania umowy wynosiła 6,20% w stosunku rocznym (§3 ust. 10 umowy). Kredytobiorca był zobowiązany do spłaty całości zadłużenia wynikającego z umowy w 120 miesięcznych ratach w wysokości określonej harmonogramem spłaty. Wypłata środków uzależniona była dodatkowo od warunku w postaci pozytywnej decyzji kredytowej oraz złożenia odrębnej dyspozycji stanowiącej załącznik do umowy (§1 ust. 5 oraz 7 umowy). W przypadku opóźnienia w terminowym regulowaniu przez kredytobiorcę zobowiązań pieniężnych wynikających z umowy, bank miał prawo pobierać od kwoty niespłaconych w terminie zobowiązań podwyższone odsetki, w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienia (§8 ust. 10-11 umowy). Zgodnie z §5 umowy całkowity koszt kredytu w dniu zawarcia umowy wyniósł 74.526,77 zł, a całkowita kwota do zapłaty przez kredytobiorcę w dniu zawarcia umowy wyniosła 155.238 zł. Rzeczywista roczna stopa oprocentowania wynosiła 8,65%. Na podstawie §9 ust. 2 w zw. z §8 ust. 2 i 3 bank jest uprawniony do wypowiedzenia umowy z zachowaniem 30-dniowego okresu wypowiedzenia między innymi w razie opóźnienia kredytobiorcy ze spłatą pod warunkiem spełniania warunków informacyjnych wskazanych w §8. Po upływie okresu wypowiedzenia kredytobiorca był zobowiązany do niezwłocznego zwrotu wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami i kosztami należnymi bankowi za okres korzystania z kredytu. Do umowy został załączony wzór oświadczenia o odstąpieniu, wręczony przez bank klientowi wraz z zawarciem umowy, którego skutki zostały w sposób pobieżnie określone w §7 ust. 1-7 umowy.

W dniu 19 października 2022 r. strona powodowa złożyła oświadczenie, w którym wskazała że wobec naruszenia przez kredytodawcę w umowie obowiązków wskazanych w art. 45 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim w szczególności poprzez naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 1, art. 5 pkt 10, art. 30 ust. 1 4, art. 30 ust. 1 pkt 3, art. 30 ust. 1 pkt 5, art. 30 ust. 1 pkt 11, art. 30 ust. 1 pkt 15 ustawy, korzysta ona z sankcji przewidzianej w art. 45 ustawy i zwraca kredyt w nominalnej wysokości, tj. bez odsetek i innych kosztów terminach i w sposób określony w umowie. Ponadto w tym samym piśmie strona pozwana została wezwana do zwrotu pobranych przez kredytodawcę kwot oraz uiszczonych przez kredytobiorcę kosztów poprzez zapłatę na wskazany rachunek bankowy kwoty w łącznej wysokości 24.778,20 zł, na którą składały się pobrana przez kredytodawcę z kwoty kredytu składka ubezpieczeniowa oraz uiszczone przez kredytobiorcę na dzień składania oświadczenia odsetki.

Pismem z dnia 24 października 2022 r. kredytodawca odmówił uznania oświadczenia kredytobiorcy za wywołujące skutki prawne.

W ocenie powoda treść umowy zawartej między stroną powodową a kredytodawcą nie spełnia wszystkich wymogów wskazanych w ustawie o kredycie konsumenckim, w szczególności określonych w art. 29 ust. 3 oraz w art. 30 ust. 1 pkt 1-8, 10, 11, 14-17 ustawy. W przedmiotowej umowie mamy do czynienia z następującymi naruszeniami:

1.  §1 ust. 3 w zw. z §5 ust. 1 umowy stanowi naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 30 ust. 1 pkt 7 ustawy,

2.  §1 ust. 4 umowy stanowi naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 3 ustawy,

3.  §1 ust. 4 umowy stanowi naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 5 ustawy,

4.  §8 ust. 10-11 umowy stanowi naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 11 ustawy,

5.  §7 ust. 1-7 stanowi naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 15 ustawy,

6.  Umowa narusza art. 30 ust. 1 pkt 1 ustawy w zakresie w jakim nie są w niej zawarte dane wymagane przez przedmiotowy przepis.

Postanowieniem z dnia 6 lutego 2023 r. Sąd oddalił wniosek o udzielenie zabezpieczenia.

Pozwany (...) Bank S.A. z siedzibą w W., reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, wniósł o oddalenie powództwa oraz zasądzenie na swoją rzecz od powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwany wskazał, że roszczenie powoda jest bezpodstawne zarówno co do zasady jak i wysokości, odniósł się do wszystkich zarzutów stawianych umowie kredytu, wskazując że umowa odpowiada wszystkim wymogom formalnym wynikającym z obowiązujących przepisów, a ponadto podniósł zarzut przedawnienia roszczenia.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 8 listopada 2021 r. powód M. Z. zawarł z (...) Bank S.A. z siedzibą w W. umowę kredytu konsolidacyjnego przeznaczonego częściowo na spłatę innych kredytów. W imieniu banku podpis złożył M. M.. Na mocy umowy bank przyznał kredytobiorcy kredyt w wysokości 170.626,20 zł w tym,

- 55.000,00 zł na potrzeby konsumpcyjne kredytobiorcy,

- 100.238,00 zł na spłatę kredytu niecelowego oraz studenckiego,

- 15.288,20 zł na pokrycie składki ubezpieczeniowej.

Wypłata środków pochodzących z kredytu wymagała dyspozycji strony powodowej. Z §5 umowy wynika, że całkowita kwota kredytu wynosiła 155.238,00 zł i nie obejmowała ona kredytowanych kosztów kredytu w postaci składki ubezpieczeniowej. Kredyt został oprocentowany według zmiennej stopy procentowej, która w dniu podpisania umowy wynosiła 6,20% w stosunku rocznym (§3 ust. 10 umowy). Kredytobiorca był zobowiązany do spłaty całości zadłużenia wynikającego z umowy w 120 miesięcznych ratach w wysokości określonej harmonogramem spłaty. Wypłata środków uzależniona była dodatkowo od warunku w postaci pozytywnej decyzji kredytowej oraz złożenia odrębnej dyspozycji stanowiącej załącznik do umowy (§1 ust. 5 oraz 7 umowy). W przypadku opóźnienia w terminowym regulowaniu przez kredytobiorcę zobowiązań pieniężnych wynikających z umowy, bank miał prawo pobierać od kwoty niespłaconych w terminie zobowiązań podwyższone odsetki, w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienia (§8 ust. 10-11 umowy). Zgodnie z §5 umowy całkowity koszt kredytu w dniu zawarcia umowy wyniósł 74.526,77 zł, w tym naliczone odsetki umowne – 59.138,57 zł, składka ubezpieczeniowa – 15.388,20 zł. Całkowita kwota do zapłaty przez kredytobiorcę w dniu zawarcia umowy wyniosła 229.764,77 zł. Rzeczywista roczna stopa oprocentowania wynosiła 8,65%. Na podstawie §9 ust. 2 w zw. z §8 ust. 2 i 3 bank jest uprawniony do wypowiedzenia umowy z zachowaniem 30-dniowego okresu wypowiedzenia między innymi w razie opóźnienia kredytobiorcy ze spłatą pod warunkiem spełniania warunków informacyjnych wskazanych w §8. Po upływie okresu wypowiedzenia kredytobiorca był zobowiązany do niezwłocznego zwrotu wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami i kosztami należnymi bankowi za okres korzystania z kredytu. Do umowy został załączony wzór oświadczenia o odstąpieniu, wręczony przez bank klientowi wraz z zawarciem umowy, którego skutki zostały w sposób pobieżnie określone w §7 ust. 1-7 umowy.

(dowód: umowa kredytu k. 25-29v, prognozowany harmonogram k. 30-31v, wniosek-polisa k. 32-32v, informacja k. 33, przesłuchanie powoda k. 131-131v, nagranie z dnia 25 maja 2023 r.)

W dniu 13 października 2022 r. M. Z. działając przez swojego pełnomocnika złożył pozwanemu na piśmie oświadczenie, w którym wskazał że wobec naruszenia przez kredytodawcę w umowie obowiązków wskazanych w art. 45 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim w szczególności poprzez naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 1, art. 5 pkt 10, art. 30 ust. 1 4, art. 30 ust. 1 pkt 3, art. 30 ust. 1 pkt 5, art. 30 ust. 1 pkt 11, art. 30 ust. 1 pkt 15 ustawy, korzysta z sankcji przewidzianej w art. 45 ustawy i zwraca kredyt w nominalnej wysokości, tj. bez odsetek i innych kosztów terminach i w sposób określony w umowie. Ponadto w tym samym piśmie pozwany bank został wezwany do zwrotu pobranych przez kredytodawcę kwot oraz uiszczonych przez kredytobiorcę kosztów poprzez zapłatę na wskazany rachunek bankowy kwoty w łącznej wysokości 24.778,20 zł, na którą składały się pobrana przez kredytodawcę z kwoty kredytu składka ubezpieczeniowa w wysokości 15.388,20 zł oraz uiszczone przez kredytobiorcę na dzień składania oświadczenia odsetki w wysokości 9.390,00 zł. Zapłata miała nastąpić w ciągu 14 dni na wskazany w piśmie rachunek bankowy. Pozwany (...) Bank S.A. odebrał oświadczenie w dniu 19 października 2022 r.

(dowód: oświadczenie k. 35-35v, potwierdzenie nadania i odbioru k. 36-37, przesłuchanie powoda k. 131-131v, nagranie z dnia 25 maja 2023 r.)

Pismem z dnia 24 października 2022 r. pozwany bank odmówił uznania oświadczenia kredytobiorcy za wywołujące skutki prawne.

(dowód: pismo pozwanego k. 38-39)

Stan faktyczny w zasadzie nie był sporny. Sąd odtwarzając istotne dla rozstrzygnięcia sprawy fakty pominął zarówno powoływany przez stronę powodową Raport Rzecznika Finansowego z grudnia 2018 r. jak i opinię prawną sporządzoną na zlecenie pozwanego z 6 października 2022 r. Dowody te dostarczają wiedzy o prawie, nie są natomiast w niniejszej sprawie źródłem faktów. Strony tymczasem różnią się wyłącznie oceną prawną ustalonych i niespornych faktów, w tym oceną prawidłowości zawartej umowy w świetle określonych przepisów o kredycie konsumenckim i oceną skuteczności oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego. Te kwestie zostaną omówione w dalszej części uzasadnienia.

Sąd zważył co następuje:

Udzielanie kredytów to podstawowa działalność banku ( art. 5 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe - t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2324 ze zm.). Przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel (przedmiot kredytu), a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie i zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu w oznaczonym terminie. Dodatkowo zobowiązanie kredytobiorcy obejmuje też obowiązek zapłacenia bankowi odsetek oraz prowizji, w przewidzianych w umowie terminach – wynagrodzenia za korzystanie ze środków pieniężnych banku. Z tego ostatniego wynika, że umowa kredytu jest odpłatna. Kredyt musi mieć też swoje przeznaczenie, a jego przedmiotem jest określona kwota pieniężna. Zawarcie umowy kredytu wymaga formy pisemnej ( ad probationem).

Z kolei w myśl art. 3 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim ( t.j. Dz. U. z 2022 roku, poz. 246 ze zm.) przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255.550 złotych albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi, przy czym za umowę o kredyt konsumencki uważa się między innymi umowę pożyczki i umowę kredytu.

Rzeczą Sądu w niniejszej sprawie jest ocena, czy zachodzą przesłanki do zastosowania sankcji kredytu darmowego. Art. 45 ust. 1 ustawy z 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim stanowi, że w przypadku naruszenia przez kredytodawcę art. 29 ust. 1, art. 30 ust. 1 pkt 1-8, 10, 11, 14-17, art. 31-33, art. 33a i art. 36a-36c konsument, po złożeniu kredytodawcy pisemnego oświadczenia, zwraca kredyt bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy w terminie i w sposób ustalony w umowie.

Ciężar dowodu, że kredytodawca naruszył określony obowiązek wymieniony w art. 45 ust. 1 u.k.k., spoczywa na konsumencie (art. 6 k.c.).

W ocenie powoda treść umowy zawartej między stroną powodową a kredytodawcą nie spełnia wszystkich wymogów wskazanych w ustawie o kredycie konsumenckim, w szczególności określonych w art. 29 ust. 3 oraz w art. 30 ust. 1 pkt 1-8, 10, 11, 14-17 ustawy. W przedmiotowej umowie według powoda mamy do czynienia z następującymi naruszeniami:

1.  §1 ust. 3 w zw. z §5 ust. 1 umowy stanowi naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 30 ust. 1 pkt 7 ustawy,

2.  §1 ust. 4 umowy stanowi naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 3 ustawy,

3.  §1 ust. 4 umowy stanowi naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 5 ustawy,

4.  §8 ust. 10-11 umowy stanowi naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 11 ustawy,

5.  §7 ust. 1-7 stanowi naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 15 ustawy,

6.  umowa narusza art. 30 ust. 1 pkt 1 ustawy w zakresie w jakim nie są w niej zawarte dane wymagane przez przedmiotowy przepis.

Zdaniem Sądu analizowana umowa kredytowa jest zgodna z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe i nie doszło przy jej zawarciu do naruszenia ustawy o kredycie konsumenckim, w zakresie jaki otwiera możliwość do skorzystania z sankcji kredytu darmowego.

Tytułem wyjaśnienia na wstępie wywodu warto podkreślić, że sankcja kredytu darmowego nie powstaje, gdy kredytodawca naruszył obowiązek, którego źródłem jest przepis niewymieniony w art. 45 ust. 1 u.k.k., postanowienie umowy, zasady współżycia społecznego lub ustalone zwyczaje (zob. art. 56 k.c.). Katalog przepisów określonych w art. 45 ust. 1 ma charakter zamknięty i – ze względu na wyjątkowy, sankcyjny charakter regulacji – nie podlega wykładni rozszerzającej ani wnioskowaniu per analogiam. Sankcją kredytu darmowego powinny być objęte takie sytuacje, w których pojawia się element nieuczciwego (nierzetelnego) postępowania wobec konsumenta, natomiast w innych sytuacjach np. w przypadkach, w których nastąpiło tylko pozorne, ściśle formalne naruszenie przepisów ustawy, a także w razie pomyłek „technicznych” (tzw. literówek, które mogły zniekształcić nazwę czy adres kredytodawcy), jak również do oczywistych pomyłek o charakterze czysto rachunkowym, a nawet do błędów w obliczeniach kosztów kredytu powstałych nieintencjonalnie, lecz wskutek niesprawności urządzenia liczącego nie powinna być stosowana (wyrok SR w Tomaszowie Lubelskim z 22.09.2016 r., I C 430/16 cyt. za T. Czech [w:] Kredyt konsumencki. Komentarz, wyd. II, Warszawa 2018, art. 45). Tak można zakwalifikować np. brak siedziby pośrednika i to w sytuacji kiedy w umowie dokładnie oznaczono dane banku i dane personalne osoby upoważnionej do jego reprezentacji.

Omawiana sankcja obejmuje zasadniczo wszystkie przychody kredytodawcy związane z kredytem konsumenckim, niezależnie od ich nazwy: odsetki, opłaty, prowizje, składki, koszty itd. Art. 45 ust. 1 nie obejmuje świadczeń pieniężnych płatnych przez konsumenta na rzecz osoby trzeciej lub organu władzy publicznej, choćby były one związane z kredytem konsumenckim. Nie są to świadczenia – verba legis – „należne kredytodawcy”. Dotyczy to także przypadków, w których kredytodawca – jako pełnomocnik – odbiera świadczenia pieniężne od konsumenta na rzecz osoby trzeciej, np. działając w roli pośrednika ubezpieczeniowego (tak T. Czech [w:] Kredyt konsumencki. Komentarz, wyd. II, Warszawa 2018, art. 45). Skoro wynagrodzenie dla pośrednika (...) S.A. (k. 83) nie jest objęte działaniem sankcji kredytu darmowego, to brak zapisu o tym wynagrodzeniu (prowizji) w umowie nie stanowi naruszenia art. 45.

Uprawnienie, o którym mowa w art. 45 ust. 1, wygasa po upływie roku od dnia wykonania umowy. Użyty w art. 45 ust. 5 u.k.k., zwrot "wykonanie umowy" od którego zaczyna biec roczny termin na wygaśnięcie uprawnienia konsumenta do złożenia oświadczenia o sankcji kredytu darmowego, oznacza przede wszystkim stan, w którym wszelkie zobowiązania obu stron umowy o kredyt konsumencki zostały w pełni wykonane. Nie ma przy tym znaczenia, czy zostały one wykonane w terminie, dobrowolnie, czy też przymusowo, np. w drodze egzekucji komorniczej. Należy przy tym zaznaczyć, że chodzi tutaj o zobowiązania określone treścią umowy o kredyt konsumencki bez uwzględnienia skutków sankcji kredytu darmowego. W konsekwencji, jeżeli konsument lub kredytodawca pozostaje w opóźnieniu lub zwłoce z wykonaniem jakiegokolwiek obowiązku wynikającego z umowy o kredyt konsumencki termin roczny na wygaśnięcie uprawnienia do złożenia oświadczenia z art. 45 ust. 1 nie rozpoczyna swojego biegu. Celem ustawodawcy było raczej uregulowanie terminu wygaśnięcia komentowanego uprawnienia w taki sposób, aby powiązać go ze stanem, w którym na skutek zastosowania różnych instytucji prawnych strony umowy mają podstawy sądzić, że ich wzajemne roszczenia z umowy o kredyt wygasły ( por. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 1 lipca 2019 r. sygn. akt V ACa 118/18, wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 19 lipca 2019 r., III 642/19, wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 19 listopada 2019 r., sygn. III Ca 1127/19, LEX nr 3052705; wyrok Sądu Rejonowego w Szczytnie z dnia 28 września 2017 r., sygn. akt I C 531/17, niepubl. i wyrok Sądu Rejonowego w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 7 lipca 2017 r., sygn. X C 615/17, LEX nr 2491273). Powód jest w trakcie spłacania kredytu, a umowa obowiązuje do dnia 17 listopada 2031 r. Z pewnością więc nie doszło jeszcze do wygaśnięcia przedmiotowego uprawnienia.

W zasadniczej części rozważań sąd przeanalizował wszystkie wymienione przez stronę powodową naruszenia ustawy o kredycie konsumenckim.

W pierwszej kolejności powód zarzucił, że §1 ust. 3 w zw. z §5 ust. 1 umowy stanowi naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k. przepisy te stanowią, że umowa o kredyt konsumencki powinna określać całkowitą kwotę kredytu oraz rzeczywistą roczną stopę oprocentowania oraz całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta ustaloną w dniu zawarcia umowy o kredyt konsumencki wraz z podaniem wszystkich założeń przyjętych do jej obliczenia.

Całkowita kwota do zapłaty przez konsumenta to suma całkowitego kosztu kredytu i całkowitej kwoty kredytu (art. 5 pkt 8 u.k.k.). Całkowity koszt kredytu to wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w szczególności odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże jeżeli są znane kredytodawcy oraz koszty usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu lub do uzyskania go na oferowanych warunkach - z wyjątkiem jednak kosztów opłat notarialnych ponoszonych przez konsumenta (art. 5 pkt 6 u.k.k.). Z kolei całkowita kwota kredytu to maksymalna kwota wszystkich środków pieniężnych nieobejmujących kredytowanych kosztów kredytu, które kredytodawca udostępnia konsumentowi na podstawie umowy o kredyt, a w przypadku umów, dla których nie przewidziano tej maksymalnej kwoty, suma wszystkich środków pieniężnych nieobejmujących kredytowanych kosztów kredytu, które kredytodawca udostępnia konsumentowi na podstawie umowy o kredyt (art. 5 pkt 7 u.k.k.).

W umowie kredytu zawartej przez (...) Bank S.A. z powodem w dniu 8 listopada 2021 r. w § 4 ust. 1 wskazano, że całkowita kwota kredytu wynosi 155.238,00 zł i jest to kwota, która nie obejmuje kredytowanych kosztów kredytu określonych w §1 ust. 1 pkt 3 te koszty to jednorazowa składka ubezpieczeniowa w wysokości 15.388,20 zł. Z kolei w § 5 ust. 2 umowy wskazano, że całkowity koszt kredytu na dzień zawarcia umowy wynosi 74.526,77 zł, na który składają się naliczone odsetki umowne – 59.138,57 zł i składka 15.388,20 zł. Kwota kredytowanej składki wchodzi wobec tego w zakres całkowitej kwoty do zapłaty, ale nie w zakres całkowitej kwoty kredytu. Jako całkowitą kwotę do zapłaty w umowie kredytu wskazano kwotę 229.764,77 zł (§ 5 ust. 3), stanowiącą sumę całkowitego kosztu kredytu (74.526,77 zł) i całkowitej kwoty kredytu (155.238,00 zł). Wszystkie omawiane wartości zostały podane prawidłowo w sposób odpowiadający definicjom ustawowym z art. 5 u.k.k., zarzuty że jest inaczej są chybione.

Nie ma przy tym znaczenia, że w art. 5 pkt 10 u.k.k. pojęcie "stopy oprocentowania kredytu" ustawodawca zdefiniował w ten sposób, że ograniczył jego zakres do oprocentowania stosowanego do wypłaconej kwoty na podstawie umowy o kredyt w stosunku rocznym. Pojęcie rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania jest szersze niż pojęcie stopy oprocentowania kredytu, gdyż odwołuje się do pojęcia całkowitego kosztu kredytu ponoszonego przez konsumenta i oznacza go jako określoną wartość procentową całkowitej kwoty kredytu w stosunku rocznym (art. 5 pkt 12 u.k.k.).

Wskazać należy, że obowiązujące przepisy nie wprowadzają zakazu naliczania odsetek od kredytowanego kosztu kredytu. Wynika to z treści art. 5 pkt 7 u.k.k., w którym expressis verbis mowa jest o "kredytowanych kosztach kredytu". Ustawa nie zakazuje kredytowania takich kosztów, a jedynie wyłącza je z zakresu pojęcia całkowitej kwoty kredytu. Potwierdza to także wyrok z dnia 30 stycznia 2019 r., I NSK 9/18 (LEX nr 2643248), w którym Sąd Najwyższy wskazał, że w aktualnym stanie prawnym nie jest dopuszczalne prezentowanie tej samej kwoty (np. opłaty przygotowawczej, prowizji itp.) zarówno w ramach całkowitej kwoty kredytu, jak i w kosztach kredytu. I to nawet wówczas, gdy składniki kosztów kredytu są kredytowane przez kredytodawcę. Za taką tezą, jak podniósł Sąd Najwyższy, przemawia wyraźna treść art. 5 pkt 7 u.k.k. Z tezy tej wynikają zatem dwa istotne wnioski - po pierwsze, składniki kosztu kredytu mogą być kredytowane przez kredytodawcę, a po drugie, prowizja - nawet jeśli jest kredytowana - nie może być wykazywana w umowie zarówno w całkowitej kwocie kredytu, jak też w kosztach kredytu. Istota omawianego w tym miejscu zagadnienia została wyjaśniona w wyroku TSUE z dnia 21 kwietnia 2016 r., C-377/14. Sprowadza się ona, najogólniej rzecz ujmując, do tego, że w włączenie jakiejkolwiek kwoty należącej do całkowitego kosztu kredytu do całkowitej kwoty kredytu może mieć wpływ na obliczenie rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania i w konsekwencji może wpłynąć na prawidłowość informacji, które kredytodawca powinien wskazać w danej umowie o kredyt (vide pkt 89 i 91 uzasadnienia).

Również w literaturze wskazuje się, iż dopuszczalne jest finansowanie kosztów kredytu udzielonego przez bank oraz naliczanie odsetek od kwoty przeznaczonej na ten cel. Brak jest podstaw do przyjęcia w przepisach ustawy o kredycie konsumenckim odmiennych zasad pobierania odsetek od wykorzystanego kredytu, zależnych w szczególności od tego, czy celem kredytowania są koszty udzielanego kredytu ( J. Gil, M. Szlaszyński, Problematyka odsetek od kredytowanych kosztów bankowego kredytu konsumenckiego, "Monitor Prawa Bankowego" z 2022 r. Nr 6, s. 59-74). Podobnie T. Czech ((w:) Kredyt konsumencki. Komentarz, wyd. II, Warszawa 2018 r., art. 5) wskazuje, że pojęcie "wypłaconej kwoty", o której mowa w art. 5 pkt 10 u.k.k., obejmuje także część kapitału kredytu przeznaczoną na sfinansowanie koszów związanych z tym kredytem. Przemawia za tym wykładnia językowa omawianego przepisu - przepis ten nie wymaga, aby wypłata nastąpiła do rąk konsumenta. Wypłata może być również dokonana w celu pokrycia zobowiązań konsumenta (w tym zobowiązań do zapłacenia kosztów związanych z kredytem). Wniosek ten potwierdza również wykładnia systemowa - na tle przepisów o kredycie bankowym przyjmuje się, że odsetki nalicza się od całości kapitału kredytu, niezależnie od sposobu wypłacenia tego kapitału. Zdanie to zdaje się podzielać również Z. Ofiarski ((w:) Ustawa o kredycie konsumenckim. Komentarz, Warszawa 2014 r., art. 5) podkreślając, że po dokonanej nowelizacji z przepisów u.k.k. ustawą z dnia 23 października 2013 r. o zmianie ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2013 r. poz. 1567) jednoznacznie wynika, że nie można naliczać odsetek od środków, które jeszcze nie zostały wypłacone kredytobiorcy. W danym momencie kwota wypłaconego kredytu może być bowiem niższa od całkowitej kwoty kredytu udostępnianej kredytobiorcy na podstawie zawartej umowy o kredyt konsumencki. (por. wyrok SO w Warszawie z dnia 31 marca 2023 r. V Ca 3217/22, Lex nr 3553822).

W konsekwencji przyjąć należy, że w umowie kredytu zawartej przez powoda z pozwanym bankiem prawidłowo wskazano zarówno rzeczywistą roczną stopę oprocentowania, jak i całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta ustaloną w dniu zawarcia umowy o kredyt konsumencki, wraz z podaniem wszystkich założeń przyjętych do jej obliczenia.

Sąd dostrzegł w tym miejscu błąd wywodu powoda, który formułując opisywany zarzut wskazał że pozwany bank nieprawidłowo określił koszt w postaci odsetek albowiem w kwocie tej uwzględniono także odsetki od kredytowanej prowizji, co jest działaniem nieprawidłowym i wypacza definiowane pojęcie RRSO (str. 12 pozwu). Tymczasem analizowana umowa w ogóle nie przewidywała prowizji.

W kolejnym zarzucie powód wskazał, że §1 ust. 4 umowy stanowi naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 3 u.k.k. przepis ten stanowi, że umowy o kredyt konsumencki powinna określać czas obowiązywania umowy. Na kredytodawcy ciąży obowiązek, aby w dokumencie umowy oznaczyć czas jej obowiązywania. Chodzi o wskazanie okresu kredytowania, czyli okresu, w którym konsument może korzystać z kapitału kredytodawcy. Jeżeli umowę o kredyt konsumencki zawarto na czas oznaczony, w dokumencie umowy należy podać końcowy termin spłaty kapitału kredytu (określony datą kalendarzową lub w sposób opisowy). T. Czech [w:] Kredyt konsumencki. Komentarz, wyd. II, Warszawa 2018, art. 30. Z analizowanej umowy w tym jej integralnych części wynika, że została ona zawarta na czas oznaczony 120 miesięcy do dnia 17 listopada 2031 r. W ocenie Sądu określenie czasu obowiązywania umowy jest jasne i nie budzi jakichkolwiek wątpliwości interpretacyjnych.

Chybiony pozostaje również zarzut, że §1 ust. 4 umowy stanowi naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 5 u.k.k. który stanowi, że umowa o kredyt konsumencki powinna określać terminy i sposób wypłaty kredytu. powód przy tym nie czyni zarzuty, że umowa nie określa terminu i sposobu wypłaty kredytu, ale że czyni to w sposób nieczytelny i niejednoznaczny. Stwierdzenie w §1 ust. 6 umowy, że wypłata kredytu nastąpi w ciągu 3 dni od poinformowania kredytobiorcy o ostatecznej decyzji kredytowej, którą bank musi podjąć w ciągu 7 dni od dnia zwarcia umowy (§1 ust. 5) jest wystarczające dla poprawnego określenia terminu wypłaty, która miała nastąpić zgodnie z dyspozycją stanowiącą załącznik do umowy.

Następny zarzut powoda dotyczy §8 ust. 10-11 umowy, który według strony powodowej stanowi naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 11 ustawy przewidującego konieczność określenia rocznej stopy oprocentowania zadłużenia przeterminowanego, warunki jej zmiany oraz ewentualnie inne opłaty z tytułu zaległości w spłacie kredytu. Sąd podziela w tym zakresie argumentację Banku, iż określenie w umowie w § 8 zasad zmiany przeterminowanego oprocentowania było wystarczające w rozumieniu obowiązku informacyjnego z art. 30 ust. 1 pkt 11 u.k.k. W szczególności wskazano tu aktualną kwotę 13,5% oraz że jest to równowartość odsetek maksymalnych za opóźnienie wynikających z art. 481§2 ¹ kc (§8 ust. 11). Jej zmiana będzie zaś automatyczna i nastąpi równo ze zmianą odsetek maksymalnych za opóźnienie (§8 ust. 12). W tej sytuacji, w ocenie Sądu przepis art. 30 ust. 1 pkt 11 u.k.k. nie nakłada na kredytodawcę obowiązku informowania konsumenta o każdorazowej zmianie powszechnie dostępnych wskaźników, wyznaczających automatycznie wysokość oprocentowania od należności przeterminowanych. Informacja o zmianie wysokości oprocentowania podawana jest przez kanały elektroniczne, a w sytuacji gdy nie ma możliwości wykorzystania kanałów elektronicznych, na wskazany przez kredytobiorcę adres mailowy lub listem oraz w sposób ogólnodostępny w placówkach banku (§8 ust. 14). Dodatkowe poinformowanie o możliwości ich ustalenia na stronie internetowej Banku, tym bardziej wyklucza możliwość wprowadzenia konsumenta w błąd na etapie zawierania umowy.

Przechodząc do zarzutu, że §7 ust. 1-7 stanowi naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 15 ustawy, Sąd podziela i w tym zakresie stanowisko strony pozwanej, wsparte poglądem wyrażonym przez Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 28 czerwca 2019 r. I ACa 281/19, iż nie doszło tu do naruszenia art. 30 ust. 1 pkt 15 u.k.k. Powtórzyć zatem należy, że celowościowa wykładnia tej normy prawnej uzasadnia uznanie, że należy konsumentowi udzielać takich informacji, które są użyteczne i mają dla niego znaczenie w wymiarze praktycznym, a nie czysto doktrynalnym. (...) Zdaniem Sadu Apelacyjnego przyjąć należy, że przywołany w omawianym przepisie obowiązek informacyjny nie dotyczy wszelkich abstrakcyjnie opisanych przez ustawodawcę zdarzeń, od których rozpoczyna bieg termin na złożenie oświadczenia o odstąpieniu, lecz odnosi się jedynie do takich okoliczności, które choćby hipotetycznie mogłyby wystąpić w warunkach konkretnej zawieranej z konsumentem umowy. Z tych przyczyn powinność powiadomienia o - opisanym w art. 53 ust. 2 u.k.k. - uprawnieniu kształtującym, które zostało przewidziane wyłącznie na wypadek, gdyby kontrakt nie zawierał wszystkich danych wymaganych przez art. 30 ust. 1 u.k.k., aktualizuje się tylko wtedy, kiedy w treści czynności prawnej rzeczywiście zabrakło tych elementów. Sytuacja taka nie miała miejsca w niniejszej sprawie. Analiza treści umowy prowadziła do wniosku, że, zawierała ona wszelkie wymagane przez u.k.k. postanowienia. Co więcej, zaznaczyć należy, że przytaczanie informacji o możliwości odstąpienia od umowy, jako sankcji za naruszenie obowiązków informacyjnych (art. 53 ust. 2 u.k.k.), nie stanowi informacji istotnej dla konsumenta, przy ocenie rozmiaru zaciąganego zobowiązania, czy też przy porównywaniu jej z innymi ofertami. Sąd nie dostrzega przy tym w treści § 15 ust. 1 jakiejkolwiek sugestii co do obligatoryjności w korzystaniu z przedłożonego konsumentowi przy zawieraniu umowy, formularza odstąpienia od umowy.

Co do zarzutu, że umowa narusza art. 30 ust. 1 pkt 1 ustawy w zakresie w jakim nie są w niej zawarte dane wymagane przez przedmiotowy przepis, należy stwierdzić że umowa również w tym zakresie jest poprawna. Według powoda w umowie nie ujawniono adresu do doręczeń elektronicznych wpisanego bazy adresów elektronicznych kredytodawcy i pośrednika kredytowego. Baza tych adresów jest jawna i przeszukanie jej pod kątem danych pozwanego przyniosło negatywny skutek. Skoro bank nie posiadał adresu do doręczeń elektronicznych wpisanego do bazy, to tym bardziej takie adres nie mógł znaleźć się w umowie kredytu.

W konkluzji rozważań wypada za Sądem Rejonowym dla Warszawy – Mokotowa w Warszawie (wyrok z dnia 17 sierpnia 2022 r. XVI C 2870/21 Lex nr 3406265) podkreślić, ze kluczową kwestią jest wykładnia art. 45 ust. 1 u.k.k., a w szczególności wykładnie użytego w nim zwrotu "naruszenie". W ocenie Sądu zwrot ten należy rozumieć wyłącznie jako zupełny brak zamieszczenia w umowie kredytu konsumenckiego konkretnych informacji lub postanowień wymienionych w ust. 1 lub określenie ich w sposób wadliwy, nieprawidłowy, co aktualizować będzie się w zakresie określenia wysokości poszczególnych elementów (np. wysokości stóp oprocentowania, wysokości odsetek dziennych, całkowitego kosztu kredytu). Wskazuje na to w pierwszej kolejności literalne brzmienie art. 45 ust. 1 u.k.k., który wylicza postanowienia, które umowa powinna określać. Należy zatem wywnioskować, iż jego naruszenie może polegać li tylko na sytuacji, gdy w danej umowie nie zamieszczono któregoś z tych postanowień lub postanowienie to zostało błędnie określone. Ideą wprowadzenia w u.k.k. obowiązku informacyjnego skorelowanego z surową sankcją kredytu darmowego, było założenie, by konsument mógł ocenić tak ryzyko związane z danym instrumentem finansowym jak i ocenić konkurencyjność danego produktu, a zatem by mógł podjąć świadomą decyzję co do dokonania określonej transakcji kredytowej z bankiem. Zauważyć należy przy tym, iż zgodnie z art. 29 ust. 3 u.k.k., umowa powinna być sformułowana w sposób jednoznaczny i zrozumiały. Z art. 45 ust. 1 u.k.k. nie wynika zaś, by naruszenie art. 29 ust. 3 u.k.k. przez kredytodawcę łączyło się z możliwością zastosowania sankcji kredytu darmowego. Oczywiście treść stosunku prawnego winna być przez strony ukształtowana w sposób jednoznaczny i zrozumiały jednak istotne było, czy w przypadku niejasności postanowień umowy czy jej niejednoznaczności możliwe jest zastosowanie sankcji - w tym przewidzianej w art. 45 u.k.k. W piśmiennictwie wskazuje się, iż wyłącznie brak zamieszczenia określonych w art. 30 konkretnych punktach elementów, może prowadzić do zastosowania sankcji kredytu darmowego (K. R. W., O. Ł., Tytuł: Karty płatnicze w Polsce, Opublikowano: (...) 2012, monografia). Sankcja kredytu darmowego nie powstaje – o czym już była mowa – gdy kredytodawca naruszył obowiązek, którego źródłem jest przepis niewymieniony w art. 45 ust. 1 u.k.k., tj. inne postanowienie ustawy, zasady współżycia społecznego lub ustalone zwyczaje. Katalog przepisów określonych w art. 45 ust. 1 u.k.k. ma charakter zamknięty i ze względu na wyjątkowy, sankcyjny charakter regulacji, nie podlega wykładni rozszerzającej ani wnioskowaniu per analogiam. W efekcie stwierdzić należy, iż nawet, gdy dane postanowienia umowy wymienione w art. 30 u.k.k. są zredagowane w sposób niejasny i budzący wątpliwości, to nie ma podstaw, aby stosować sankcję z art. 15 ust. 1 u.k.k., chyba że stopień niepewności, czy niejasności wyklucza możliwość uznania, że dane uregulowanie umowne niesie za sobą w ogóle jakąkolwiek informację. W powyższym przypadku zastosowanie może znaleźć natomiast art. 385 ^{( 1)} k.c., zgodnie z którym postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (§ 1). Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie (§ 2). Stwierdzić należy, że uznanie danej klauzuli wzorca umowy kredytu konsumenckiego za sformułowaną niejednoznacznie i niezrozumiale dałoby więc podstawę do zastosowania kodeksu cywilnego co aktualizowałoby sankcję bezskuteczności danego postanowienia umownego. Brak byłoby więc podstaw do uznania takiego postanowienia za nieistniejące. Dane postanowienie byłoby nadal w umowie zawarte i istniałoby, niemniej jednak nie byłoby skuteczne wobec konsumenta. W efekcie wadliwe postanowienie nie wiązałoby konsumenta-kredytobiorcy, choć w pozostałym zakresie, co do zasady, przedmiotowa umowa zachowałaby moc. W efekcie należy zaznaczyć, iż brak jest jakichkolwiek podstaw prawnych, by przyjąć fikcję prawną, że postanowienia co do których zastosowanie znalazłby art. 385 ^{( 1)} § 2 k.c. w ogóle nie zostały w umowie zawarte. Gdyby wolą racjonalnego ustawodawcy było uznanie, że naruszenie art. 45 ust. 1 u.k.k. obejmuje również sytuację, gdy dane postanowienie zostaje uznane za niewiążące konsumenta, wówczas niewątpliwie dałby temu wyraz w treści wskazanego przepisu odwołując się do treści art. 385 ^{( 1)} k.c. Przypomnieć wreszcie należy, na co już wskazywano, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości, dotyczącym zasady lojalnej współpracy, mimo iż państwa członkowskie zachowują swobodę wyboru sankcji, to muszą one czuwać nad tym, by naruszenia prawa Unii były sankcjonowane analogicznie i przy zastosowaniu analogicznych procedur do tych, które mają zastosowanie do naruszeń prawa krajowego o podobnym charakterze i ciężarze, przy czym kara musi być w każdym razie skuteczna, proporcjonalna i odstraszająca (zob. podobnie w szczególności wyroki: z dnia 3 maja 2005 r. w sprawach połączonych C-387/02, C-391/02 i C-403/02 B. i in., Z. O. s. I- (...), pkt 64, 65, a także z dnia 26 września 2013 r. w sprawie C-418/11 (...), pkt 50) Trybunał orzekł w szczególności, że sankcje powinny być odpowiednio surowe w stosunku do wagi naruszeń, które są przez nie karane, zwłaszcza poprzez zapewnienie rzeczywiście odstraszającego skutku i przy poszanowaniu ogólnej zasady proporcjonalności (ww. wyrok w sprawie (...), pkt 51). W ocenie Sądu przy przyjęciu, iż poprzez "naruszenie" rozumie się nie tylko brak zawarcia danej informacji, lecz również sytuację opisaną w art. 3851 k.p.c. wówczas sankcja, choć niewątpliwie miałaby charakter odstraszającej i skutecznej, to w ocenie Sądu nie sposób byłoby jej uznać za proporcjonalną. Takie rozumienie treści tego przepisu, które co istotne byłoby dokonane wbrew jego literalnemu brzmieniu, prowadziłoby do nadmiernego uprzywilejowania konsumenta kosztem kredytodawcy. W tym względzie stwierdzić także należy, iż uznanie, że poprzez "naruszenie" wskazane w art. 45 u.k.k. ustawodawca rozumie także sytuację, gdy postanowienie umowne wymienione w odpowiednich punktach art. 30 u.k.k. wyczerpuje dyspozycję art. 385 ^{( 1)} k.c. prowadziłoby do konsekwencji, iż ustawodawca różnicuje sankcję w przypadku gdy umowa zawarta z konsumentem należy do katalogu umów, do których zastosowanie ma ustawa o kredycie konsumenckim - wprowadzając kredyt darmowy, zaś w zakresie pozostałych umów zawartych z konsumentami posługuje się jedynie sankcją bezskuteczności konkretnego postanowienia umownego, pozostawiając w mocy pozostałe postanowienia danej umowy. Przyjęcie takiego zróżnicowania sankcji prawnych w sytuacji naruszenia art. 385 ^{( 1)} k.c. sprzeczne byłoby z ideą racjonalnego ustawodawcy. (por. wyrok Sądu Rejonowego dla Warszawy – Mokotowa w Warszawie z dnia 17 sierpnia 2022 r. XVI C 2870/21 Lex nr 3406265).

Konsekwentnie przyjąć należy, że nawet uznanie w analizowanej umowie abuzywności poszczególnych postanowień, nie daje podstaw dla przyjęcia sankcji kredytu darmowego, w sytuacji kiedy umowa nie narusza art. 29 ust. 1, art. 30 ust. 1 pkt 1-8, 10, 11, 14-17, art. 31-33, art. 33a i art. 36a-36c ustawy o kredycie konsumenckim. Jest to istotne stwierdzenie w kontekście zeznań powoda, dla którego niedopuszczalne okazało się zastrzeżenie w umowie kredytu bardzo wysokiej składki ubezpieczeniowej.

Mając na uwadze powyższe Sąd nie znalazł podstaw do zastosowania sankcji kredytu darmowego w stosunku do umowy z dnia 8 listopada 2021 r. i oddalił powództwo, orzekając jak w pkt 1 wyroku. O kosztach w pkt 2 Sąd orzekł na podstawie art. 98§1 kpc.

Anna Zielińska